اصول کاربردی گیاهان دارویی در طب ایرانی اسلامی 3

عسل

• عسل یا همان انگبین، دارای مزاج گرم و خشک است.
• در خصوص عسل در قرآن و روایات، تاکید زیادی شده است. عسل از داروهای اساسی و کاربردی در این طب به شمار می آید.

در قرآن، در سوره نحل، مطالب مختصر اما اساسی در خصوص عسل آمده است.

پروردگار تو به زنبور عسل وحی (الهام غریزی) کرد که از پاره ای کوه ها و از برخی درختان و از آنچه داربست می کنند خانه هایی برای خود درست کن.
سپس از همه میوه ها بخور و راه های پروردگارت را فرمان بردارانه بپوی(آنگاه) از درون (شکم) آن شهدی که به رنگ های گوناگون است بیرون می آید، در آن برای مردم درمانی است، راستی در این (زندگی زنبوران) برای مردمی که تفکر می کنند، نشانه (قدرت الهی) است.

از این آیات، نکات زیر برداشت می شود:

بهترین مکان برای عسل مناسب را خداوند به ترتیب :

1.  عسلی که زنبور آن، در دل کوه ها وصخره ها باشد.
2.  در برخی درختان باشند.
3. عسلی که آویزان باشد و حالت داربستی باشد.

• بهترین عسل، عسلی است که زنبور آن از تمام گیاهان وشهدها استفاده کند. یعنی عسل چند گیاهی باشد. در این صورت خاصیت یک عسل در آن غالب نیست و طبیعت بدن، بهتر آن را جذب و پذیرا می باشد.
• در قسمت دیگر قرآن به رنگ های مختلف عسل اشاره می کند. رنگ ها در طب سنتی اسلامی، برای خود مبانی دارد. معمولا رنگ های تیره، رنگ های گرم تر و رنگ های روشن رنگ هایی با حرارت کمتر هستند.

به طور خلاصه می توان گفت این قسمت از آیه اشاره به مزاج های مختلف عسل دارد.
معمولا عسلی که رنگ آن تیره تر است چون از گیاهان دارای مزاج گرم برداشت شده، مزاج آن عسل نیز گرم تر است. یا زنبورهایی که رنگشان تیره تر است عسلی که می دهند، گرم تر است. همچنین نیش و زهری که دارند نیز دارای گرمی و شدت و قدرت بیشتری است.

مطلب دیگر لفظ شفاء در خصوص عسل است.

عسل به علت خواص منحصر به فرد، دارای کاربردهای مختلفی است. البته باید دقت کرد، درست است که عسل در قرآن به اسم شفاء نام برده شده اما چون دارای مزاج گرم وخشک است افرادی که دارای غلبه گرم و خشکی هستند باید از آن کم بخورند و با مصلح بخورند.

اینکه عسل شفاست یک قانون کلی و اجمالی است. اما هر قانون کلی و اجمالی، دارای بعضی تخصیص و استثناهایی نیز است.

مثلا هر شی ای که حرارت ببیند، منبسط می شود. این یک قانون کلی است. اما وقتی پلاستیک را حرارت می دهی می بینی نه تنها منبسط نمی شود بلکه منقبض و جمع می شود.

یا مثلا در روایات آمده گوشت گاو مرض و شیر آن درمان(دواء) است. اما مشاهده می کنیم ما حتی اگر شیر محلی و غیر پاستوریزه را به فردی که غلبه بلغم دارد بدهیم بعد از چند روز، زمین گیر می شود.
مگر آنکه کم و با مصلح بدهیم. پس هر چیزی یک قانون کلی دارد که این قانون کلی در شرایط معمولی و سلامت بدن صدق می کند و برخی هم مستثنی هستند برای شرایط غیر معمول.

بعضی برداشت ها و برخی عملکردها باعث می شود که مصرف این ماده ارزشمند در اجتماع کم شود، مانند:

مردم فکر می کنند حتما باید عسل اعلاء مصرف کنند.

باید بدانید عسل خوب داریم و عسل خوب تر و عالی. عسل معمولی هم برای مصرف روزانه کافی است. حتی
اگر زنبور غذای کمکی هم دریافت کند این عسل مضر نمی باشد. چون با خوراک های دیگرش مخلوط می شود و طی هضم های مختلف، تبدیل به عسل و ماده سودآور می شود. چیزی که مضر است این است که نباید با عسل، شکر و نبات و… مخلوط کنند.

مطلب دوم در خصوص نحوه نادرست مصرف عسل است.

تقریبا همه مردم حتی افرادی که قشر متوسط و ضعیف اجتماع هستند، عسل را در صبحانه و… با نان می خورند. در این حالت جذب عسل به علت مخلوط شدن با غذاهای دیگر پایین می آید و فایده کمی به بدن می رسد. بهترین راه برای اینکه بدن کامل از عسل بهره برداری کند، این است که ناشتا مثلا نیم تا یک ساعت قبل از صبحانه و یا بهترین زمان، زمان خواندن نماز صبح یک قاشق غذا خوری عسل را در دهان بگذارید تا آرام آرام حل شود.
این روش هم باعث جذب عالی عسل می شود و هم هزینه قشر متوسط و ضعیف اجتماع را پایین می آورد.

مطلب دیگری که در خصوص مصرف عسل رعایت نمی شود، بحث مصرف عسل خام است.

بیشتر افراد مخصوصاً با تبلیغات های نادرست اینترنتی و… فکر می کنند، عسلی که معمولی باشد برای بدن فایده بیشتری دارد.
اما باید بدانید چنین چیزی نیست. یکی از اجزای عسل، موم آن است. بسیاری از افراد معمولا عسل را با موم می خرند و با موم مصرف می کنند. بهتر است عسل را اگر با موم تهیه کرده اید، موم آن را از عسل تفکیک کنید.

برای جداسازی موم از عسل، می توانید به روش های زیر اقدام کنید:

• با فشار و پرس کردن عسل با یک شی مانند قاشق یا حتی در دستگاه های پرس خاص، این کار را انجام دهید. مثلا با قاشق یا یک پارچه مشبک، عسل را تحت فشار قرار دهید تا عسل و موم کمی از هم جدا شوند. در این روش عسل و موم جدا می شوند، اما جداسازی کامل نیست.
• در روش دوم روشی است موسوم به «بن ماری» در این روش اگر می خواهید خاصیت دارویی عسل حفظ شود و آن را برای غذاییت نیاز ندارید، به روش زیر عمل کنید:

عسل را در یک ظرف شیشه ای یا فلزی بریزید. سپس ظرف بزرگتری با همان جنس فلزی یا شیشه ای فراهم کنید و در آن آب بریزید. ظرف عسل را در ظرف بزرگتر حاوی آب قرار دهید و هر دو را روی شعله گاز قرار دهید. شعله
گاز ملایم باشد طوری که آب حتی به نقطه جوش هم نرسد. بعد از مدتی، موم به علت سبکی، از عسل جدا می شود و به سطح می آید. شما می توانید با کفگیر یا قاشق موم ها را جمع کنید. این عسل عاری از موم است و خواص دارویی آن نیزحفظ شده است.

به خاطر اهمیت زیاد، تاکید می شود که بحث دارویی و غذاییت عسل دوچیز مجزا است:

•  اگر عسل را به منظور دارو و درمان می خواهید استفاده کنید، باید عسل بدون حرارت و جوش خوردن باشد. یا حرارت دادن عسل به روش بن ماری در حدی که موم از آن تفکیک شود باشد.
•  اگر عسل را برای غذا و مصرف روزانه می خواهید، باید به شکل عسل آب و عسل مصفی باشد.

در مورد موم باید این نکته یادآوری شود که، مصرف عسل با موم در منابع نهی شده است. چون موم عسل، دیرهضم است و باعث اذیت شدن معده و خستگی آن و در دراز مدت ایجاد سده و گرفتگی در دستگاه گوارشی می شود.

پس برخلاف نظر عموم، مصرف موم عسل منهی (نهی شده) است و نباید مداوم از آن استفاده کرد. اما موم عسل خود در صنایع کرم سازی و صابون سازی سنتی مورد استفاده زیادی قرار می گیرد.
همچنین موم، برای درمان بسیاری از بیماری های مفصلی مانند: خشکی مفاصل و درد مفاصل کاربرد دارد.
در خصوص روش “بن ماری” هم اینکه روش گفته شده به چند روش معمول است یا روشی که در مقاله قبلی گفته شد یا حرارت دادن مواد با بخار آب و…

عسل برای درمان

• شستشوی چشم با عسل پاک شده از موم و به شکل عسل آب در آمده با آب جوشیده گرم متمایل به ولرم، جهت انواع عفونت های چشمی مفید است. مخصوصاً عسلی که زنبور بر روی گیاهان گرم و خشک و دارای خاصیت ضدعفونی کننده مانند: گیاه آویشن و کاکوتی و…، نِشَسته باشد.
• افرادی که دچار پیرچشمی هستند ضمن رعایت مفیدات و پرهیزات مرتبط، می توانند چند قطره از عسلاب مذکور را صبح و شب در چشم خود بچکانند.
  در تمام سه مورد مذکور، چکاندن سه قطره عسلاب در هر چشم صبح و شب به همراه مصرف ناشتایی یک لیوان شربت عسل با آب گرم صبح و شب موثرتر می باشد.
• برای تقویت گوش و مخصوصاً عفونت شدید گوش ها، چکاندن یک تا دوقطره عسل چند گیاهی یا عسل طبیعی آویشن، مفید است.

تذکر: در خصوص چکاندن عسل در گوش ،توضیح مختصری داده می شود:

 چکاندن عسل در گوش باعث باقیماندن مقداری از عسل در گوش و موجب اذیت می شود. بهتر است بعد از چند ساعت از چکاندن عسل درگوش، دو قطره روغن زیتون در همان گوش بریزید تا مشکل حل شود.
البته مشکل مذکور بیشتر در عسل هایی که موم آن جدا نشده و مخصوصاً در مناطق خشک بوده اند، رخ می دهد.

•  جهت ضدعفونی و تقویت لثه ها نیز می توان صبح و شب با مقداری عسل،لثه ها را به مدت یک دقیقه ماساژ داد. البته بهتر است اول مسواک خالی زده شود، سپس دهان با آب شسته شود، سپس با عسل
  دهان و لثه را ماساژ دهید. در این صورت هم لثه ها مقاوم می شوند و رنگ و درخشندگی لثه ها بسیار زیبا
  می شود.
• برای انواع عفونت ها و زخم های لثه نیز می توانید هر یک ساعت یک بار مقداری عسل را به موضع بمالید.
• برای زیبایی صورت، افراد می توانند یک لایه نازک از عسل را روی صورت بمالند و به مدت نیم ساعت صبر کنند، سپس با آب گرم ماساژ داده و بشویند.

البته این بانداژ عسل روی صورت در برخی افراد که دارای مزاج گرم هستند، احتمال دارد دچار جوش و… شوند که در این صورت به عسل مقداری آبلیموی طبیعی اضافه کنند تا مشکل حل شود.
در افرادی که روی پوست صورت خود جای جوش دارند، می توانند با همین روش روی جوش ها به مدت حدود
دو ماه اثرات جای جوش را تحلیل ببرند. عسل در کنترل و درمان انواع زخم ها بسیار مفید است.

• برای همه عفونت های پوستی و زخمی، مرهم عسل مخصوصاً عسل های چندگیاهی و طبیعی و آویشن و کاکوتی عالی است.
• برای تقویت اثر عسل می توانید به ازای هر هفت واحد عسل یک واحد نمک طبیعی دریا به عسل اضافه کنید. در زخم پای دیابتی، بر حسب روش ذکر شده بانداژ مرتب عسل، به همراه نمک دریا بسیار عالی
  جواب می دهد.
•  در کلیه ی سوختگی ها، گذاشتن عسل هر شش ساعت یک بار، به صورت مرهم روی نقطه سوختگی و شستشوی ملایم عضو هر ۱۲ _ ۲۴ ساعت یک بار با مخلوط عسل و آب گرم و درست کردن سرم شستشو با عسل و آب گرم بسیار مفید است. این سوختگی ها شامل انواع سوختگی ها اعم از سوختگی با آتش و سوختگی با اسید و برق و… می شود.
• مزه مزه کردن عسل، هر سه ساعت یکبار مخصوصا عسل هایی مانند: عسل آویشن برای رفع درد و ورم لوزه و گلو بسیار موثر است. عسل با تحلیل رطوبت اضافی، باعث از بین رفتن ورم لوزه ها و عفونت و ورم گلو می شود.
• در افرادی که دچار زخم و ورم معده صعب العلاج هستند، مصرف دو قاشق غذا خوری عسل، یک ساعت قبل از هر وعده غذایی، برای از بین بردن بیماری بسیار مفید است. البته تمام این موارد به همراه انجام پرهیزات اثر بخشی بیشتری دارد.
• در بیماران مبتلا به انواع سرطان، ضمن رعایت موارد تخصصی، رژیم عسل برای این افراد بسیار نافع است. این افراد باید ضمن پرهیز از غذاهای سنگین و غلیظ و بدهضم، به غذاهای لطیف و سبک روی آورند. اگر بتوانند رژیم عسل درمانی را در پیش بگیرند یقینا بسیار مفید خواهد بود.

نکته: در طب اسلامی سنتی، عموما به شیمی درمانی برای سرطان توصیه نمی شود. زیرا باعث مقاومت بیشتر و تکثیر بافت سرطانی و همچنین تضعیف طبیعت مدبره بدن می شود و بافت سرطانی را نسبت به درمان های طبیعی مقاوم می کند، اما در صورتی که فرد اقدام به شیمی درمانی نمود، از آغاز شیمی درمانی، ضمن انجام تدابیر خاص طب اسلامی سنتی، بهتر است روزانه حداقل دو تا سه لیوان با شکم خالی اقدام به نوشیدن شربت عسل با آب گرم نماید. این شربت ضمن کم کردن عوارض شیمی درمانی، به تقویت عمومی بدن نیز بسیار کمک می کند.

خواص عسل عبارتند از:

• مصرف عسل به صورت ناشتا و با شکم خالی، هر هشت ساعت یک قاشق غذاخوری، برای نضج و دفع سودا و بلغم بسیار موثر است. عسل ضمن لطیف کردن اخلاط غلیظ مقطع، یعنی قطعه قطعه کننده بلغم و اخلاط غلیظ نیز هست. با این روش ضمن مقطع بودن، ملطف هم هست یعنی لطیف کننده اخلاط غلیظ، نیز هست و نضج دهنده نیز می باشد و ضمن نضج، کمک به دفع اخلاط غلیظ می نماید.
• عسل درتقویت عمومی بدن بسیار سودمند است. عسل برای کودکان، خردسالان، افراد کهنسال و افرادی که دوران نقاهت بیماری را طی می کنند، بسیار مفید و موثر است.
• افرادی که دوست دارند توان بدنی بالایی داشته باشند، مخصوصاً ورزشکاران، مصرف عسل به صورت ناشتا و با شکم خالی به صورت روزانه بسیار برای آن ها سودمند است.
• والدینی که می خواهند جهت نطفه گذاری اقدام کنند، بهتر است یک ماه تا چهل روز، روزانه حداقل یک تا دو قاشق عسل مصرف کنند. در این صورت بعدها نقش معجزه آسای عسل را در فرزند خود مشاهده خواهند کرد. مخصوصا اگر این مصرف عسل به صورت متعادل در دوران حاملگی ادامه پیدا کند.

تذکر: افرادی که دارای طبع گرم هستند، عسل را بهتر است با کمی آبلیموی طبیعی ترش، مصرف کنند.

 بسیار شاهد بوده ایم که مصرف عسل در افراد گرم مزاج، به خصوص غلبه دم و صفرا باعث ایجاد جوش ها،دمل ها، کهیر، خارش و… می گردد. این نقص در عسل نیست، بلکه نشان دهنده بیماری و غلبه اخلاط در این افراد است که باید از خوراکی های طبع گرم پرهیز کنند و کمی مصرف خنکی داشته باشند.

یکی از موارد اشتباه دیگر آن است که ابراز می دارند به نوزادان تا سن یک سال یا دوسال عسل ندهید.

این نظریه نیز اشتباه است و متاسفانه ره آورد مبانی طب جزء نگر و طب نوین و علم تغذیه نوین است. شما در هیچ یک از منابع طب اسلامی سنتی، چنین چیزی را مشاهده نمی کنید و همواره به مصرف عسل تاکید شده است. در افراد زیادی مشاهده شده به کودکان و نوزادانی که از چهل روز به بعد عسل طبیعی به مقدار بسیار کم خورانده شد، این کودکان از جهت سیستم ایمنی، هوش، زیبایی، نشاط و قوت بدنی بسیار مطلوب تر از هم رده های خود بودند.
مصرف به اندازه و کم عسل در نوزادان بالای چهل روز، در حد مکیدن یک تا دو قطره و در سنین بالاتر بسیار مفید خواهد بود.

همچنین در هیچ منبعی از منابع کثیر طب اسلامی و حتی سنتی، منع عسل به نوزادان مشاهده نشد. حتی در منابع طب سنتی به نوزادانی که در حال رویش دندان هستند، توصیه شده که روزانه مرتب به لثه آن ها عسل بمالید و ماساژ دهید.

• مصرف عسل برای افرادی که قلب ضعیفی دارند، بسیار عالی است. عسل مقوی قلب است .
•  عسل از بهترین گزینه ها جهت تقویت حافظه کوتاه مدت و بلند مدت است و ضریب هوشی افراد را افزایش می دهد.
• در افرادی که دچار سردی جنسی هستند، مصرف عسل به صورت ناشتا و نیم ساعت قبل از غذا و همچنین دو قاشق قبل از جماع، تقویت کننده خوبی است.
• علاوه بر اینکه ماساژ عسل در مردان بر روی آلت جنسی، باعث تقویت میل جنسی و افزایش سایز آلت جنسی می شود، در زنان نیز واژینال عسل، باعث تقویت جنسی در افراد می شود.
• افرادی که زیاد دچار استرس و ترس هستند، مصرف عسل به صورت مزه مزه کردن، برای آنها بسیار سودمند است. عسل باعث شجاعت افراد و دلیری می شود.
• عسل بهترین و مناسب ترین گزینه جهت کنترل افت فشار خون است. در این افراد بهتر است عسل به صورت زیر زبانی و سپس نوشیدن شربت عسل با آب گرم یک لیوان، هر شش ساعت یک بار ادامه یابد.
•  واژینال عسل و عسلاب از بهترین داروها برای از بین بردن عفونت واژن و رحم در زنان است.
• واژینال عسل و مصرف همزمان عسل به صورت خوراکی در رفع نازایی های سرد، در زنان اثر گذاری خوبی دارد.
• خانم هایی که دچار کیست تخمدان هستند، ضمن انجام درمان های دیگر، واژینال عسل نیز درمان کمکی موثری جهت رفع این بیماری است.
• در بیماران مبتلا به ام اس، ضمن رعایت اصول اصلی درمانی خود مبتنی بر انواع ام اس، مصرف عسل به صورت روزانه، برای آن ها بسیار سودمند است.
•  افرادی که دچار ضعف مفصلی واستخوانی هستند، اگر می خواهند مفاصل و استخوان های محکمی داشته باشند، مصرف صبح و شب ناشتا، یک تا دوقاشق عسل بسیار در این امر موثر است.
• مصرف عسل در بیماران دیابتی به خصوص در دیابت نوع سرد، در کنترل و درمان دراز مدت دیابت، بسیار موثر است.
• در درمان کم خونی، عسل تاثیر مثبت بسیار زیادی دارد. به خصوص در افرادی که به علت های مختلف دچار
  خونریزی شده اند و یا خون از دست داده اند، مصرف شربت عسل بعد از کنترل خونریزی، برای آن ها بسیار خون ساز و مفید است. اما قبل از کنترل خونریزی، از دادن شربت عسل خودداری کنید و فقط عسل خالی به فرد بخورانید.
• در ترک اعتیاد یکی از بهترین داروها، عسل و عسلاب است. عسل در کمک به ترک اعتیاد و کنترل درد اعتیاد، معجزه می کند. نیم ساعت قبل از هر وعده غذایی، مصرف عسلاب با آب گرم داشته باشند. البته بهترین راه برای این افراد این است که شربت عسل درست کنند و شروع به پیاده روی کنند و وقتی بدنشان شروع به تعریق کرد، همزمان جرعه جرعه و کم کم، شربت عسل را بنوشند. در زمان شروع درد در هنگام ترک اعتیاد، نیز مصرف چند قطره عسل به صورت زیر زبانی، درد اندام را کنترل می کند و می توانند هر دو دقیقه، سه تا پنج قطره عسل، زیر زبان بریزند تا جذب شود.