اصول کاربردی گیاهان دارویی در طب ایرانی اسلامی 2

در مقاله قبلی، خواص چند گیاه دارویی را بررسی کردیم. در این مقاله ادامه این مطلب را می خوانیم.

نعناع

باد شكن، رفع گاز معده و روده
تقويت كننده معده و بدن، ضد تشنج، ضد سرفه،
گرم كننده، مفرح، تقويت كننده قلب
رقيق كننده خون غليظ وحل كننده مواد بلغمی وسوداوی
درمان تهوع، اسهال، سوء هاضمه، روماتيسم مفصلی و نفخ
مسكن، آرام بخش و قاعده آور
رفع ناراحتی های عصبی، درد شکم
درمان سرماخوردگی و آنفولانزا
براي تسكين درد دندان نعناع را در دهان گذاشته و بجويد.
آشاميدن چای نعناع و يا عصاره ی نعناع، خونريزی سينه را قطع می كند،كمپرس نعناع، درد سينه و پهلو را
از بين می برد.
كرم های روده و معده را می كشد.
برای از بين بردن سكسكه و دل بهم خوردگی و استفراغ، نعناع را با انار ترش بخوريد.
ادرار را زياد می كند
برای رفع قولنج و دردهای روده، معده و هضم نشدن غذا، چای نعناع بنوشيد.
برای از بين بردن گلو درد، چای نعناع غرغره كنيد.

گل گاو زبان

مفرح، مقوی روح و حرارت غريزی و قلب، مغز و كبد
ملين و مسهل صفرا و اخلاط سوخته و سودا
رفع بيماری های سوداوی، خشونت نای و سينه، سرفه، تنگی نفس، گلودرد، وسواس، سنگ كليه و مثانه

اسفند

دانه هاى آن خواب آور، معرق، ضد كرم و قاعده آور است.
نرم كننده سينه و ريه، بادشكن امعاع،
زياد كننده شير و ادرار
مسهل سودا و بلغم و ضد كرم كدو
خوردن دانه هاى آن جهت صرع (هيسترى)، فلج، جنون و ساير امراض دماغى و عصبى مفيد است.
براى رفع استسقا، سياتيک
خوردن خيسانده دانه ها جهت تحليل مواد سوداوى و تصفيه خون و نرم داشتن سينه نافع است
براى تنگی نفس مفيد است و سرفه خشك و رطوبى را درمان مى كند.
دارای خاصيت ضد عفونی كنندگی
دود آن ميكروب های موجود در هوا را از بين می برد.
جوشانده ريشه آن عفونت های پوستی را درمان می كند.
مصرف دانه های اسفند، شب ادراری و زود انزالی را رفع می كند.

سياهدانه

منضج جميع اخلاط، خشک كننده رطوبات بدن
چاق كننده، مدر، شيرافزا
مفید برای درد سينه، تنگی نفس، سرفه، استفراغ، بيماری های كبد و طحال
خوردن آن با سركه موجب دفع انواع كرم معده می شود.
ضماد كوبيده آن با گلاب برای زخم سوداوی ساق پا مفيد است.
درمان سرگيجه و دردهاى گوش، بى خوابی
رفع بيماری هاى زنان و زايمان، ريزش مو، جوش هاى غرور جوانى، رماتيسم
درمان بيمارى قند، آلرژى (حساسيت فصلى)، ضعف قلب، ناراحتی ها و التهاب كبد، ميگرن يا سردرد،
درمان ناراحتی ها و التهابات كليوى، ادرار غير ارادى، دلپيچه ودردهاى روده ای، آسم وتنگى نفس،
درمان صدا كردن گوش و رفع دندان درد،
درمان كچلى و گرى، بيماری هاى پوست سر، درمان لک و پيس و برص
درمان عوارض چشمی و كم سويى چشم
درمان سنگ هاى كليه وسنگ های شنى
افسردگى و كسالت، بواسير و رفع زگيل پوستى، فراموشى (نسيان)، انواع تب
مفید برای كاهش عوارض قلبی و عروقی، بيماری ديابت

زيره

تحليل برنده و باز كننده انسداد، خشک كننده، لطيف كننده، قابض و بر طرف كننده بادهای غليظ ،
هضم كننده غذا، نيروبخش، بادشكن، ادرارآور، ضد تشنج، ضد كرم
زيره را با نمک جويده و آب آن را قورت دهيد باعث قطع آبريزش دهان می شود.
اگر با سركه بسايند و بو كنند يا در بينی فتيله كنند، خونريزی بينی را قطع می كند.
اگر زيره را در سركه خيسانده، بعد در آفتاب خشک كنيد و بكوبيد، برای رفع ويار خاک خوردن در زنان باردار مفيد است.

سرکه

مزاج سرکه سرد وخشک است وبسته به نوع سرکه خواص ودرجه مزاجی خشکی وسردی آن متفاوت است اعم از سرکه انگور.خرما.سیب و…

خواص سرکه:

از قوی ترین ضدعفونی کننده های موجود است. برای ضدعفونی انواع سبزیجات وخوراکی ها و حتی اجسام می توانید از سرکه رقیق شده استفاده کنید.

نکته: سرکه ضدعفونی کننده سرد است و نمک ضدعفونی کننده گرم

مثلا در ضدعفونی کردن سبزیجات و میوه ها، سرکه بهتر از نمک است زیرا نمک باعث پیری و پلاسیدگی زودرس سبزی و میوه می شود اما سرکه باعث نشاط بیشتر آن می شود.

البته باید دقت کرد تا مصرف ناشتا و زیاد آن به معده آسیب نزند. زیرا سرکه تند و تیز و گزنده است و مصرف آن در دراز مدت باعث عوارض دستگاه گوارشی می شود.
مصرف سرکه به صورت بوییدنی، باعث رفع انواع سردردهای گرم می شود. افرادی که دارای سردرد گرم می شوند با بو کردن آن، سردردشان کنترل می شود. بوییدن سرکه در افرادی که زود عصبانی می شوند باعث کنترل عصبانیت آن ها می شود .
مالیدن سرکه ی رقیق شده به پوست سر، باعث جلوگیری از ریزش موی سر با منشاء گرمی، می شود. در این نوع ریزش، پیازچه های موی سر به علت بالا رفتن حرارت پوست سر، تضعیف می گردند.
سرکه از بهترین ضدقارچ ها است. هرجای بدن که دچار بیماری پوستی قارچی شد، مقداری سرکه را با دو تا سه برابر آب، رقیق کنید و روزی دو تا سه بار به محل بزنید.
سرکه از قوی ترین داروهای طبیعی است که دارای نفوذ شدید به اعضای دور دست و صعب الوصول است. نفوذپذیری سرکه به علت حدت و تیزی و همچنین مرکب القوا بودن و لطافت آن، از عسل نیز بسیار قوی تر است.

البته در مکانیسم عمل سرکه و عسل در بحث نفوذپذیری آن تفاوت هایی است که یک مبحث تخصصی است.

مثلا: سرکه به علت تندی و حدت و لطافتی که دارد، خود را به بافت های دور تحمیل می کند. اما عسل به علت تناسب، حلاوت، طبع و سرشتش، به شدت مورد استقبال و مکش تمام بافت های بدن، قرار می گیرد .

سرکه از قوی ترین داروها جهت باز کنندگی انسدادهاست.
سرکه با خصوصیاتی که گفته شد در باز کردن انواع انسدادها وگرفتگی ها، عالی جواب می دهد. مانند: انسدادهای کبدی،انسدادهایی درقلب، انسدادهایی در عروق مختلف، انسدادهایی در کبد و طحال و …

البته در تجویز برخی ملاحظات عمومی باید رعایت گردد:

منظور از سرکه، سرکه طبیعی است نه سرکه بازاری و صنعتی .
در بیشتر مواقع، سرکه باید با مصلحات خود مصرف شود. چون مصرف سرکه خالی باعث عوارض مختلف از جمله: عوارض دستگاه گوارش خواهد گردید.

سرکه از بهترین داروها در کنترل و درمان فشار خون است.
سرکه در صورتی که به صورت صحیح مصرف شود در کنترل و درمان فشار خون اثرات خوبی خواهد گذاشت.
مصرف سرکه به صورت مخلوط با نبات، درست کردن شربت با نبات و مصرف رقیق شده آن، برای کبد چرب بسیار مفید است.
مصرف سرکه رقیق شده به مقدار یک قاشق غذاخوری بعد از غذا، باعث کاهش شدید انواع چربی خون در انسان می شود.

تذکر: به علت اهمیت مطلب، تاکید می شود که سرکه را به دلیل اثرات فراوانی که دارد، حتما با مصلح آن استفاده کنید.

مطالبی که گفته شد، جنبه عمومی دارد و شما در زمان مصرف و تجویز به موارد مختلف زیر توجه کنید مانند:

به نوع سرکه، جنس سرکه، مقدار و نحوه مصرف آن باید مسلط باشید. مثلا سرکه سیب نسبت به سرکه انگور و خرما، سرد و خشک تر و قوی تر است.

مناسب ترین سرکه در صورت مصرف عمومی، سرکه طبیعی انگوری است.
از بهترین داروها برای کم کردن حرارت بدن، کم کردن صفرا و مهار افزایش حرارت کبد، سرکه است.
در بعضی از بیماری ها، مصرف سرکه و مصلحات آن (انواع سکنجبین ها وسرکنگبین ها) می تواند به عنوان کنترل کننده و درمان کننده بیماری، نتایج بسیار مناسبی دهد.
مصرف سرکه به صورت بوییدنی وخوراکی، در افرادی که دچار ضعف حافظه کوتاه مدت، به علت افزایش صفرا در سر و مغز شده اند، بسیار مناسب است. این افراد باید مقداری سرکه را به پنبه بزنند و جلوی بینی خود بگیرند. سرکه با تعدیل صفرای سر در افراد ذکر شده باعث آرامش و تقویت حافظه آن ها می شود.
چکاندن سرکه با تدابیر خاص در گوش باعث پاکسازی گوش از جرم ها و رفع آلودگی آن می شود.
معمولا سه شب اول، تا دو قطره عسل چکانده می شود، بعد دو تا سه شب روغن زیتون. سه شب بعدی هر گوش یک تا حداکثر دو قطره سرکه؛ این روش باعث تقویت گوش و پاکسازی گوش می شود.
همچنین مصرف جلدی سرکه رقیق شده، برای افرادی که عرق سوز می شوند روزی دو تا سه بار به محل اطراف کشاله ران و… باعث تقویت پوست و رفع عفونت و خارش و بوی بد آن می شود.
برای افرادی که زیر بغلشان مرتب بوی بد می دهد و لباس زیرشان زرد می شود، این افراد صبح و شب، کمی سرکه را رقیق کنند بخورند. همچنین همان رقیق شده را با پنبه به زیر بغل خود بمالند.

نکته: طبیعت سرکه سرد وخشک است. افراد سرمایی و سرد مزاج باید از مصرف آن اجتناب کنند. در صورتی که تصمیم بر مصرف آن دارند، حتما با فردی که به طب اسلامی سنتی مسلط است مشورت کنند تا اگر امکان دارد سردی وحدت و تندی سرکه را با مصلحات آن مهار کند.

البته یادتان باشد گاهی مصرف برخی داروها مثل همین سرکه، برای بعضی افراد، حتی با مصلحات آن ممنوع است. وجود مصلح همیشه دال بر جواز مصرف نمی باشد.

مصلح سرکه :

شیرینی های طبیعی،شیره انگور، شیره خرما، روغن بادام. یا در ترکیب مانند: عسل و عرق نعنا و…باشد.

آویشن

این گیاه با طیف عملکرد بسیار وسیع و گسترده خود، به تنهایی یک داروخانه بزرگ محسوب می شود. مزاج آویشن گرم وخشک است. مصلح آن، سرکه و برخی ترشیجات است.

از خواص آویشن می توانیم موارد ذیل را ذکر کنیم:

بوییدن گل آویشن یا انفیه پودر آن، باعث تقویت مغز و حافظه می شود. به علت گرمی حاصل شده از این انفیه یا بوییدن، باعث تقویت مغز می شود. انفیه و بوییدن پودر یا گل آویشن، باعث مهار بیماری های سرد مغز و اعصاب می شود. مانند :ام اس سرد و رعشه و…
همچنین مصرف دم کرده این گیاه در درمان بیماری های گفته شده مفید است.
در انواع سردردهای سرد، ضماد خمیر آویشن، یعنی پودر آویشن و آب، به همراه مصرف دم کرده آن باعث تسکین درد می گردد.
جهت تقویت لثه می توانید مقداری آویشن را در دهان بگذارید و نرم نرم بجوید. یا اینکه پودر آویشن را با دست به لثه بمالید. برای رفع عفونت لثه و دندان می توانید آویشن پودر شده را هر دو ساعت یک بار، روی ناحیه بریزید.
جهت رفع ورم گلو و لوزه، می توانید مقداری جوشانده این گیاه را هر شش ساعت غرغره کنید و صبح و شب نیز یک استکان میل کنید.
آویشن یکی از گیاهانی است که در تقویت سیستم ایمنی بدن، واقعا کم رقیب است. برای این منظور صبح وشب به صورت دم کرده مصرف شود.
کسانی که زیاد سرما می خورند ضمن پرهیز از غذاهای طبع سرد و چربی ها، پودر آویشن را صبح و شب بو
کنند و صبح و شب به صورت جوشانده از این گیاه پربرکت بهره مند شوند.

جهت درمان بیماری صعب العلاج سینوزیت، کافیست از سردیجات مانند :باد سرد، هوای سرد، آب سرد، لبنیات، گوجه، خیار و…پرهیز کنند. سپس پودر آویشن را صبح و شب انفیه کنند و به صورت جوشانده صبح و شب مصرف کنند.
آویشن از بی‌بدیل‌ترین داروها جهت تقویت معده است. به این جهت شما صبح و شب نیم ساعت قبل از غذا، یک استکان جوشانده این گیاه را مصرف کنید.
جهت رویاندن و تقویت پرزهای معده که معمولا به علت تغذیه بد و حتی مصرف برخی داروهای شیمیایی ایجاد می شود، آویشن، بهترین و مجرب‌ترین داروست. در روایات وارد گردیده است که آویشن برای معده پرزی می سازد مانند مخمل.
افرادی که ترشی و نفخ و ورم معده دارند، مصرف آویشن برای آن ها بسیار سودمند و نافع است.
افرادی که دچار عفونت دستگاه گوارشی، اعم از عفونت معده و روده هستند، ضمن پرهیز از غذاهای طبع سرد و بازاری، جوشانده آویشن را نیم ساعت قبل از هر وعده غذایی مصرف نمایند.
آویشن تقویت کننده کبد است. کسانی که کبد سرد و ضعیفی دارند، آویشن برایشان بسیار مفید است.
آویشن مسهل سودا و بلغم است. مصرف آویشن ضمن از بین بردن سودا و بلغم در بدن، سردی ناشی از سودا و بلغم را به شدت کم می کند.
جهت درمان زخم های عفونی،کافیست مقداری پودر آویشن را روی زخم بریزید. این کار عفونت زخم را از بین می برد.
آویشن پاکسازی کننده اخلاط بد و غلیظ از کلیه، طحال ومثانه است.
در پیشگیری و درمان سنگ کلیه و مثانه موثر است.
در بیماری تکرر ادرار ناشی از سردی، مصرف جوشانده آویشن و گذاشتن خمیر آویشن روی مثانه بسیار سودمند است.
در درمان عفونت ادراری یا هرنوع عفونت در بدن، آویشن بسیار عالی است.
برای رفع سردی اندام های مختلف، مانند سردی دست یا پا، مصرف آویشن به صورت حمام دارویی یا آبزن بسیار موثر است.

جهت رفع عفونت رحم، مصرف آویشن به صورت آبزن رقیق بسیار مثمر ثمر است.
در عفونت های چشمی و ترشح چرک از چشم،شستن چشم با دم کرده آویشن بسیار موثر است.
جهت تقویت گوش مخصوصاً در افراد سرد مزاج، تا چند شب چند قطره از جوشانده صاف شده آن را در گوش بچکانید.
آویشن پاد زهر و ضد سم بسیاری قوی است. در مسمومیت های غذایی و خوراکی، آویشن مصرف کنید.
حتی در زمان گزش حیوانات نیز مصرف آویشن به علت خاصیت ضد سم موثر است.
برای افرادی که غلظت خون دارند، استفاده از این گیاه، رقیق کننده مناسبی برای این مورد می باشد.

در مقاله بعدی، درمورد خواص بی نظیر عسل مطالبی گفته می شود.