ورزش از دیدگاه طب اسلامی و سنتی 3

در مقاله قبلی، به بررسی ورزش و ریاضت از منظر طب سنتی، حکما و بزرگان دین پرداختیم. در این مقاله ادامه این مطالب را بررسی خواهیم کرد.

ابن سینا می گوید:

خواب شبیه ترین چیز به سکون است و بیداری شبیه ترین به حرکت.

پس خواصی که برای خواب گفته می شود، برای سکون و آرامش هم وجود دارد.
خواب قوای طبیعی را تقویت می کند؛ پس سکون هم باعث تقویت هضم غذا می شود، ولی حرکت به خاطر جابجا کردن غذا در معده باعث می شود هضم به خوبی انجام نگیرد.
البته حرکت پیش از تناول غذا قوه هاضمه را تقویت می کند چون حرکت گرمی بخش است و باعث تقویت حرارت غریزی می شود.
راه رفتن یا حرکت بعد از غذا خوردن، باعث می شود غذا از بخش فوقانی معده به بخش تحتانی آن برود؛ زیرا قوه هاضمه در آنجا نیرومندتر است.
بنابر این ورزش بعد از غذا خوب بوده ولی بعد از آن نیاز به سکون وجود دارد.
البته باید دقت کرد منظور از ورزش بعد از غذا در سطر بالا، ورزش در حد پیاده روی سبک است نه ورزش های سخت و دشوار که بعد غذا به معده و قلب آسیب می زند و باعث تولید خلط بد کیموس در بدن می شود.

کسی که موفق به ریاضت شود (یعنی ورزش معتدل و متناسب در وقت خود)، بی نیاز از هر نوع درمان می شود.

مثلاً در تابستان اول روز که هوا خنک است
در زمستان آخر روز بهتر است یا وسط روز اگر با غذا همراه نباشد.
در بهار هم نزدیک ظهر خوب است.
بنابراین فرد، درصورتی که تدبیرهای دیگر را هم رعایت نماید و در کنار آن ورزش متناسب را هم انجام دهد از علاج های دیگر بی نیاز می شود. (یعنی از مداوا و درمانی که بیماری های مادی یا سوء مزاج خلطی، اقتضا می کند).
ریاضت، بهترین وسیله ای است که از اجتماع مبادی امتلا، جلوگیری می کند و نمی گذارد که از ابتدا، امتلا به وجود بیاید.
زیرا ورزش نیاز به دارو را رفع می کند و نمی گذارد چیزی در بدن انباشته شود. بدین صورت که ورزش حرارت لطیفی در بدن ایجاد می کند و باعث دفع اخلاط و یا عدم تجمع آن ها در بدن می شود. همچنین بر روی رباط ها و عضوها باعث تقویت و استحکام رباط ها و «مرضی» اعصاب هم اثر تقویت کنندگی دارد و باعث تحلیل رطوبت های مفاصل و اوتار می شود.

بین ورزش باید فاصله های استراحت باشد و هر کس بر حسب تحمل خودش، باید ورزش کند. ورزشی مفید است که تعریق بدهد.
البته در صفراوی ها که خشکی عمومی بدن دارند، ورزش باید خیلی ملایم و معتدل انجام شود، مثلاً شنا کردن که هم مرطوب است و هم تعریق کمتری ایجاد می کند.
بلغمی ها با ورزش کردن به پایه دموی ها می رسند و عضلانی می شوند چون فرد دموی عضلانی است و بلغمی ها با ورزش به آن پایه می رسند ولی با ترک ورزش دچار لختی، شلی و سستی می شوند. (علائم بلغمی سستی و شلی است).

در روایتی آمده است:

خیر ما تداویتم به المشئ: بهترین چیزی که با آن مداوا می شوید، پیاده روی است.
در روایتی دیگر: دواء المره المشئ. (المره = صفراوی و سوداوی غیرطبیعی).
در این افراد میگوییم که راه بروند و جرعه جرعه آب گرم بخورند تا مسهل بهتر اثر کند.

در کتاب قانون در بحث ریاضت، ورزش به پنج نوع شدید، زیاد، کم، سریع، آهسته (بطئ) دسته بندی می شود.

ورزش های میدانی مثل چوگان بازی، تاب خوردن و سریره (ننو) که برای افرادی که در دوره نقاهت به سر می برند و در ناراحتی های اعصاب هستند و کسانی که خوابشان کم است و بچه ها توصیه می شود.
تاب خوردن ماده را برای کنده شدن آماده می کند که بعد از آن به فرد دارو داده می شود.
قایق سواری در آب شور برای افراد بلغمی مناسب است. زیرا آب شور خشک کننده و مجفف است.
نیزه پرانی و تیراندازی، در نقرس و بیماری های کلیوی توصیه می شود.
ورزش، بهترین و قوی ترین سبب در تحلیل مواد و مانع تجمع آن ها در بدن می شود.
با ایجاد تسخین (گرمی) و در نتیجه تبخیر، مواد زاید از طریق تعریق از بدن دفع می گردد.
پیاده روی آهسته، باعث تحریک تمام اعضا بدن شده و برای دوره نقاهت نافع است به سبب تحلیل بردن بقایای بیماری.

مثلاً برای تقویت حنجره، ورزشی که توصیه می شود آواز خواندن (شروع با صدای آهسته و رساندن به صدای بلند)، قرائت و بلند صحبت کردن می باشد.
پس هر قوه ای در بدن دارای ورزشی است. مثلاً به گفته ابن سینا ورزش حافظه، ممارست در حفظ کردن است.

در مقاله بعدی، ادامه این مطالب را می خوانیم.