زیستگاه و مسکن از دیدگاه طب سنتی اسلامی 3

در مقاله قبلی، فضا و ویژگی های آشپزخانه ی مناسب را از دیدگاه طب سنتی بررسی کردیم. در این مقاله دیگر قسمت های منزل و ویژگی های آن را اشاره خواهیم کرد.

خصوصیات حمام:

ما فعلاً قصد نداریم که حمام را بر حسب ملاک حمام های اصیل عنوان کنیم. مثلاً بگوییم حمام باید فلان جای آن با آهک ساخته شده باشد و باید هفت دالان وابسته داشته باشد، زیرا این موارد برای مردمان امروزی محال است و ما در آغاز شرط کردیم مطالب را طوری عنوان کنیم که تا حد امکان با همین زندگی و ساختار امروزی مردم قابلیت اجرایی شدن داشته باشد.

بنابراین نکاتی در مورد حمام و اصول مربوط به حمام کردن از دیدگاه اصول سبک زندگی ایرانی اسلامی اشاره می کنیم:

حمام باید نزدیک به اتاق خواب افراد بالغ باشد. تا در صورتی که افراد عملاً (مقاربت جنسی) یا سهواً (احتلام) جُنُب شدند و نیاز به غسل پیدا کردند دسترسی به آن بدون دغدغه باشد.
بهتر است حمام نه آنقدر بزرگ باشد که گرم کردن و تعدیل هوا در آن سخت باشد و نه آنقدر کوچک که شستشو در آن دشوار و آلودگی هوا در آن سریع اتفاق افتد.
نور حمام کم و ضعیف نباشد.
بهترین وسیله گرمایش در حمام شوفاژ است. وسایل برقی و گازی برای حمام خطرآفرین هستند. لوله کشی در کف حمام، باعث گرمای کف حمام و وجود رادیاتور گرم کننده در آن باعث گرم کنندگی مناسب به صورت گرم و تر درحمام می شود.
رنگ سرامیک ها بهتر است روشن و زیبا باشد، تاحمام دلباز به نظر برسد. و اینکه به محض کثیف شدن با تغییر رنگ آن، مشخص می شود و سرامیک کف باید دارای اصطحکاک باشد تا باعث سرخوردگی و لیز خوردگی نشود.
بهتر است رختکن از حمام جدا باشد و هوای رختکن طوری تنظیم شود که آمادگی ورود به حمام و خروج از آن را مهیا کند و خیلی گرم و سرد نباشد.
درب های حمام بهتر است آلومینیومی یا ضدزنگ باشند.
تهویه حمام بهتر است طوری تعبیه گردد که برای تنظیم درجه حرارت هوای داخل و عبور و مرور هوا به راحتی تنظیم گردد.
سعی شود در حمام از تیغ مشترک استفاده نشود.
از عریان کردن تمام بدن (عریان نمودن شرمگاه و عورت) حتی در خلوت و تنهایی اجتناب شود، چنانچه در احادیث و روایات در این خصوص تاکید گردیده است.
از ماندن زیاد در حمام اجتناب شود؛ زیرا باعث ضعف بدن و تحیل قوای بدن است.
تا حد امکان صابون و مواد شوینده کم ضرر و طبیعی استفاده شود.

مشخصات توالت و بیت الخلاء

توالت و بیت الخلاء حتی الامکان نباید در داخل منزل باشد و بهتر است در داخل حیاط طراحی گردد. زیرا بوها، بخارات، گازها، ذرات منتشره از مدفوع و ادرار برای سلامت انسان مضر است. سر و صدای ناشی از تخلیه باد و دفع آن باعث ایجاد جو ناخوشایندی به خصوص برای مهمانان خواهد شد.
با ورود توالت به داخل منزل در منازل آپارتمانی، ریسک انتشار نجاست به خارج از توالت و ورود به فضای منزل زیاد می شود.
بهتراست هواکش و تهویه مناسب برای توالت نصب شود تا ذرات معلق و گازهای دفعی در کوتاه ترین زمان به خارج منتقل شود. خصوصا در منازل آپارتمانی این امر ضروری تر است.
فضای توالت نباید خیلی کوچک باشد، زیرا کوچکی فضا باعث تسریع آلودگی هوا و استنشاق هوای آلوده می شود.
کاشی و سرامیک برای کف توالت اولویت دارد، به خصوص کاشی و سرامیکی که ایجاد حالت لغزندگی و سرخوردگی ننماید و هم راحت تمیز شود.
کفش و دمپایی توالت باید جدای از کفش های دیگر باشد. بهتر است از دمپایی جلوبسته استفاده شود تا نجاست به پا برخورد نکند.
وجود دو شیر آب گرم و سرد در توالت امکان تنظیم درجه حرارت آب جهت شستشو در هوای گرم و سرد را مهیا می کند.
درب های توالت ها بهتر است درب های آلومینیومی و ضدزنگ باشد.
استفاده از توالت فرنگی به علت فشار به روده بزرگ و ناحیه تحتانی و عدم استقرار صحیح، باعث عدم تخلیه صحیح مدفوع و ادرار گشته و باعث پیدایش بیماری های خاص در انسان می شود، مگر در افراد بیمار و شرایط اضطراری که باید از توالت فرنگی استفاده کنند.
از قرار دادن مسواک و حوله و … در توالت و مسواک زدن در توالت جداً خودداری کنید.
بهتر است توالت از داخل به قفل مجهز باشد.
سیفون وسیله خوبی برای پاکسازی سنگ توالت و پیرامون آن از بقایای آلودگی است.
بهتر است دستگیره های در توالت با روکشی از مس یا برنج باشد که مس و برنج خود به خود بهترین ضدعفونی کننده هستند.
دقت کنید برای استقرار در توالت و سنگ توالت به سمت یا پشت به قبله نباشد و بهتر است به سمت اماکن متبرکه و قبور ائمه که در نزدیکی شما هستند نیز نباشد.
بهتر است با پای چپ وارد توالت شوید و با پای راست خارج شوید و دعای مربوط به آن را حفظ شوید.

دو نکته بسیار مهم در خصوص توالت:

بسیار دقت کنید آب توالت با آب آشپزخانه در یک چاه یا یک فاضلاب ریخته نشود که این امر و ادغام خوراک و مواد غذایی و نجاسات دفعی از انسان کاری بس ناشایست است و باعث از بین رفتن برکت خواهد بود.
باید دقت داشته باشید در برخی معماری ها که الگوی آن ها کشورهای غربی است، بعضی اصول رعایت نمی شود و کورکورانه از آن ها تبعیت می شود.
معمولاً توالت و دستشویی در یک مکان است و آب دستشویی و آب توالت معمولاً با هم ادغام می شود و می دانیم اکثر افراد اصلاح ریش و صورت خود را با ماشین اصلاح یا تیغ جهت خط گرفتن ریش و صورت در دستشویی انجام می دهند و همان طور که قبلاً عرض کردیم و میدانید، اجسام، اعضاء و … بر روی هم اثر تکوینی دارند تا آنجا که فرموده اند در مستراح و توالت آب دهان نریزید، چون آب دهان پاک است و با نجاسات مخلوط می شود.

باید بدانید اسلام دین لطیف و دقیقی است.

همان طورکه نوزادی که از مادر متولد شد تا 40 روز اگر شکم مادر درد بگیرد، شکم نوزاد هم درد می گیرد، آب دهان انسان نیز حاوی کد و رمزهایی از انسان است که وقتی از بدن جدا می شود تا مدتی با بدن اتصال خاص و اثرگذاری و اثرپذیری دارد. به همین جهت فرموده اند این آب دهان را با نجاست مخلوط نکنید. زیرا درست است که آب دهان به ظاهر از شما جدا شده اما هنوز به نوعی از شما اثر پذیر است و روی شما اثر دارد مانند اثرگذاری و اثرپذیری نوزاد بعد از تولد از مادر.

حال دریابید وقتی فردی صورت خود و ریش خود را اصلاح می کند و موی ریش اصلاح شده را به دستشویی می ریزد و در نهایت این مو با نجاسات مخلوط می گردد، چه اثر وضعی معنوی می تواند روی انسان داشته باشد.

به همین جهت یکی از اسراری که پیامبر و ائمه امر به دفن کردن مو، ناخن، خون انسان بعد از اصلاح بدن یا چیدن ناخن یا حجامت می دهند همین علت مهم مذکور است.
در روایات وارد شده خون شما سرشماست و در علوم جدید نیز مو، ناخن، خون افراد علامت مشخصه افراد و بازگوکننده اسرار و شخصیت آنان است و بهتر است بدانید مو، ناخن، خون و …عصاره بدن و حاوی کد و رمزهای ژنتیکی بدن ما است و انسان نسبت به آن ها تا مدتی بعد از جدا شدن از بدن اثرپذیری به خصوص اثرپذیری معنوی دارد.

در مقاله قبلی، ویژگی های سرویس بهداشتی و توالت را از دیدگاه طب سنتی بررسی کردیم. در این مقاله ادامه این موضوع را بررسی خواهیم کرد.

روشنایی و نورپردازی در منزل:

روشنایی و نورپردازی نقش بسیار مهمی در سلامت جسمی و روحی روانی دارد. افراط و تفریط در هر امری مذموم است. بنابراین در بحث نور و روشنایی نیز همین امر صادق است.
اینکه بیش از حد نیاز، لامپ و روشنایی در منزل داشته باشیم کار صحیحی نیست. اما باید دانست نور کم نیز خود باعث آسیب به سلامت خانواده خواهد بود.
بنابراین نباید خیلی درگیر تبلیغات ناصحیحی که برای کم کردن نور منزل به بهانه صرفه جویی در رسانه ها می نمایند توجه کرد: زیرا اسلام دین اعتدال است و افراط تفریط در آن مزموم است.

مواردی که برای نورپردازی منازل باید رعایت شود عبارتند از:

بهتر است پنجره ها و ساختمان طوری طراحی شود که در طی روز از نور طبیعی خورشید حداکثر بهره وری را ببریم. باید بدانیم این حرف به این معنا نیست که اتاق ها و ساختمان هایی که از نور بهره کافی نمی برند، در روز از نور مصنوعی و لامپ استفاده نکنند، بلکه اگر در روز نیز اتاق و ساختمانی از نور بهره کافی نمی برد بهتر است از نور مصنوعی یا لامپ ها برای روشنایی بهره ببرد؛ زیرا نور کم در طی روز، مطمیناً در درازمدت باعث افزایش سودا، بیماری های روحی، افسردگی، ضعف بینایی و … خواهد شد.

تذکر: صرفه جویی به معنای عدم مصرف نیست، بلکه به معنای مصرف بهینه است.

در ساختمان و اتاق ها، حتماً از رنگ های روشن استفاده شود. این بدین معنا است که اگر رنگ دیوار، دکورها، مبل، راحتی، فرش ها و موکت و … رنگ تیره باشند یا دارای رنگ مناسبی نباشد، حتی با استفاده لامپ و روشنایی مازاد، باز هم فضای منزل مکدر و تاریک خواهد بود.
ما عموماً رنگ ها را به دو رنگ گرم و سرد تقسیم می کنیم. رنگ گرم یا همان رنگ نور خورشید و زرد و رنگ سرد یا نور مهتابی و سفید.
بهتر است نور منزل ترکیبی از دو رنگ و نور مذکور باشد، زیرا هم زیبایی بخش است و هم در بینایی و روشنایی معتدل تر است.

بررسی انواع لامپ ها:

در این بخش سعی می کنیم به صورت مختصر و مفید انواع روشنایی ها و لامپ ها را بررسی و از مزایا و معایب آن سخن به میان آوریم.

الف: لامپ رشته ای

لامپ های رشته ای یا همان لامپ های قدیمی، نوردهی مناسبی دارند و مضرات خاصی هم ندارند. ارزان تر از سایر لامپ ها هستند، اما چون 95 % از انرژی و برق آن تبدیل به حرارت می شود و فقط 5 % از آن به نور تبدیل می شود، در درازمدت مقرون به صرفه نمی باشند.

ب: لامپ های کم مصرف:

این لامپ ها که متأسفانه با تبلیغ زیاد وزارت نیرو برای کم کردن مصرف برق در کشور و توسط برخی از شرکت ها در سال های قبل ناگهان وارد بازار گردید، برای سلامتی بسیار خطرناک هستند. وجود اشعه ماوراءبنفش و جیوه در این لامپ ها بسیار مضر است و استفاده از آن ها در درازمدت باعث عوارض سوء می گردد، از جمله عوارض آن، سرطان است. برای اطمینان بیشتر و دریافت اطلاعات بیشتر فقط کافی است در اینترنت کلمات (مضرات لامپ های کم مصرف) را سرچ و جستجو نمایید.
لامپ های کم مصرف از نظر قیمت چندین برابر قیمت لامپ های معمولی و رشته ای است. اما به علت مصرف کم در درازمدت جبران هزینه می کند اما اگر عاقلانه بیاندیشیم و از مضرات لامپ های کم مصرف آگاه باشیم خواهیم دانست لامپ های کم مصرف و مهتابی و فلورسنت برای سلامتی و اقتصاد خانواده بسیار گران تمام خواهد شد.

ج: لامپهای LED :

تکنولوژی لامپ های ال ای دی چند سالی است رواج خوبی پیدا کرده است. تنها عیب این لامپ ها کمی گران تر بودن آن است، اما باید بدانید این گرانی بسیار زود با مزایایی که دارد جبران می شود.

از جمله مزایای لامپ های LED عبارتند از:

بسیار کم مصرف هستند، این لامپ ها حتی از لامپ های کم مصرف رایج نیز کم مصرفتر هستند.
نوردهی بسیار قوی تری دارند.
این لامپ ها مضرات لامپ های کم مصرف مانند تصاعد جیوه و پرتو اشعه های ماوراءبنفش و عوارض آن را ندارد و برای سلامتی خطری ایجاد نمی کند.
این لامپ ها مقدار زیادی از انرژی و برق را به نور تبدیل می کنند و در راستای صرفه جویی اقتصاد کشور و اقتصاد خانواده می باشند.
تنوع نور و رنگ در لامپ های ال ای دی بسیار بیشتر از سایر لامپ های دیگر است.
لامپ های LED داری طول عمر و مقاومت بسیار بیشتری نسبت به لامپ های دیگر است و برتری بسیار زیادی نسبت به انواع لامپ ها دارد.

پنجره ها:

پنجره نقش های مختلفی در ساختمان دارد.

از جمله نقش های پنجره در ساختمان، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

پنجره ها به عنوان مجاری ورود و خروج هوا هستند و نقش تهویه هوا و تنظیم آن را به عهده دارند.
پنجره ها باید در منازل طوری طراحی شوند تا از سمت و جهتی که جریان هوا معمولاً جاری است هوا را دریافت و به عنوان دهلیز ورودی هوا عمل کنند و از پنجره های دیگر، آن را به بیرون از ساختمان منتقل نمایند و به این روش هوا و باد در ساختمان یا اتاقی خاص در جریان باشد.
پنجره، محلی جهت دریافت نور و اشعه خورشید از فضای بیرون از ساختمان در نظر گرفته می شود.
نورهای مصنوعی مانند لامپ ها هیچگاه، جایگزین نور طبیعی و اشعه خورشید نمی شوند.
نور و اشعه خورشید علاوه برآثار روحی و روانی مثبت، دارای آثار جسمی زیادی است. ️
اشعه های طبیعی خورشید اثرگذاری زیادی روی رشد بدن، استخوان سازی،بالا بردن سیستم ایمنی بدن، از بین بردن بلغم اضافی دارد و کمک شایانی به از بین بردن باکتری ها، قارچ ها و ویروس های مضر در ساختمان می کند. بنابراین نصب پنجره های مناسب را فراموش نکنید.
پنجره یکی از بهترین ابزار برای استفاده از چشم انداز و مناظر است. با استفاده از پنجره، می توان به فضای بیرون و زیبایی های آن تسلط داشت و از آن بهره وری کرد.
پنجره به خصوص با معماری ایرانی، ایجادکننده تنوع و زیبایی در ساختمان است و معماری، آن را از حالت خشک و بی روح، خارج می کند.

به یاد داشته باشید در و پنجره دو لایه و شیشه های دارای یو وی که امروزه رایج است، هرسمت که دارای نور کمتری باشد، نسبت به سمت دیگری که نور بیشتری دارد، دید بیشتری نیز دارد.

مثلا اگر شما درون منزل هستید و روز است، شما به بیرون دید دارید و افراد بیرون دید ندارند، یا دید ناچیز به شما دارند و در شب چون در منزل، لامپ روشن می کنید، شما به بیرون دید ندارید اما افراد خارج از ساختمان به وضوح به شما دید دارند.

تذکرات:

بهتر است پنجره ها از جنسی باشد که زنگ نزد و اگر از جنس چوب است، استفاده از روغن جلا فراموش نشود.
پنجره های دوجداره نقش بسزایی در عایق بودن صدا، گرما، سرما و… دارد.

بالکن ها:

در فضای آپارتمان ها که حیاط وجود ندارد، باید سعی کنید از بالکن ها به نحو احسن استفاده کنید.
از قرار دادن وسایل غیرضروری در بالکن خودداری کنید و آن را شلوغ نکنید.
از بالکن برای استراحت روحی و فکری استفاده کنید، در صورت امکان در آن بنشینید و به فضای بیرون نگاه کنید و از چشم انداز آن بهره ببرید، به خصوص در شب ها به آسمان، ماه و ستارگان نگاه کنید.
قرا دادن چند عدد گلدان بدون شلوغ کردن بالکن و رسیدگی روزانه به آن ها می تواند در زندگی شما معجزه کند.
حتماً چند وقت یک بار البسه عمومی خود را در طناب سیار پهن کنید تا در هوای آزاد، هوا و آفتاب بخورد.