آشنایی با مبانی طب اسلامی و سنتی 5

در مقاله قبلی، در مورد تطهیر جسمی و معدی نکاتی را ارایه کردیم. در این مقاله ادامه این موضوع را بررسی خواهیم کرد.

تطهیر خونی

در مورد تطهیر خونی باید گفت علاوه بر رعایت تطهیر جسمی و معدی که معاونت در تطهیر خونی دارند،

سه روش مهم در تطهیر خونی عبارتند از:

حجامت
زالو
فصد

حجامت

حجامت، روشی پیشرفته و هوشمند با قدمت 7000 ساله است که به عنوان یک سنت الهی نیز در روایات و سیره پیامبران و ائمه اطهار (ع) مطرح گردیده و جز احکام امضایی اسلام است.
در طب سنتی به عنوان رکن درمان، به حساب می آید که در آن با هدف پیشگیری یا درمان با بادکش گذاری و ایجاد خراش در لایه های میانی پوست میان دو کتف فرد (یا اعضای دیگر بدن) به تعداد معین، به تناسب هر فرد، از چند قطره تا 70 سی سی خون، از موضع، خارج می شود.
حجامت هم اکنون در کشورهای مختلف جهان، به عنوان کمک به درمان یا درمان قطعی طیف وسیعی از بیماری ها و پیشگیری از بیماری ها در حال استفاده است.

جایگاه حجامت در طب اسلامی

حجامت در کلام پیامبر اکرم (ص) و ائمه هدی (ع) جایگاهی ویژه دارد. تا جایی که پیامبر در معراج خود، در مورد امر حجامت، مورد خطاب ملائکه واقع می شود و این امر را به او تاکید می کنند.

بزرگان دین، عمل حجامت را یک سنت مستحب و دارای ثواب می دانند که باعث پیشگیری و درمان طیف وسیعی از بیماری ها است.

پیامبر اکرم (ص) فرموده اند:

اگر خون درونتان به جوش می آید، حجامت کنید. زیرا خون، گاه ممکن است در درون شخص طغیان کند و وی را بکشد.
درد، سه چیز است و درمان، نیز سه چیز. درد عبارت است از: خون، تلخه (صفرا) و بلغم. درمان خون، حجامت است. درمان بلغم، حمام است و درمان تلخه نیز، راه رفتن.
هرگاه خون یکی از شما به جوش آمد، حجامت کند، که او را نمی کشد. سپس فرمود: کسی از اهل بیت خودم را نمی بینم که در آن اشکالی ببیند.
اگر در چیزی شفا باشد، در تیغ حجام و در خوردن عسل، است.
وقتی خون به هیجان آمد، حجامت کنید، زیرا خون وقتی به تردد و هیجان آمد، صاحبش را می کشد.
چه نیکو درمانی است حجامت!خون را می برد، دیده را جلا می دهد، پشت را سبک می کند.

امام حسن عسکری فرموده اند:

پس از انجام حجامت، انار بخور. اناری شیرین. زیرا که خون را فرو می نشاند و جریان خون را آرام می کند و خون را در درون، تصفیه می کند.

امام صادق فرموده اند:

بهترین چیزی که با آن، به مداوا می پردازید، حجامت کردن، دوا را بر بینی ریختن، حمام نمودن و حقنه کردن (وارد کردن داروی مایع از طریق رکتوم) است.
حجامت کردن در سر، باعث شفا و بهبودی هفت بیماری است: جنون، خوره (جذام)، پیسی (کک و سفیدی در بدن)، خواب آلودگی، درد دندان، ضعف بینایی و سردرد شدید.

حضرت علی فرموده اند:

همانا حجامت، بدن را سالم و عقل را استوار می نماید.

امام علی نقی فرموده اند:

انار شیرین بعد از حجامت، خون را ساکن می کند و خون اندرون را صاف می کند.

امام رضا می فرمایند:

حجامتی که میان شانه ها صورت گیرد، در بهبود ضربان قلب ناشی از شکم پری و حرارت، سودمند است.
اگر حجامت را بر ساقین بگذارید، باعث کاهش امتلاء خون گردیده و برای دردهای مزمن که در کلیه، مثانه و رحم وجود دارد، مفید است و ناراحتی قاعدگی را بهبود می بخشد.

حجامت در تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از بیماری ها، نقش بسیار قابل ملاحظه ای دارد. از جمله این بیماری ها: ضعف سیستم ایمنی بدن، ناباروری، انزال زودرس، مشکلات عصبی، سر دردها و میگرن ها، آسم، برونشیت، غلبه دم، آب مروارید، غلظت خون، دیابت، چربی خون، ازدیاد خون و …

حجامت درمانی هدیه شب معراج

حجامت چیست؟

حجامت یک روش درمانی است که به صورت ایجاد مکش در مواضعی خاص از بدن و خون گیری از آن مواضع، ایجاد می شود.

زمانی که بادکش به تنهایی ایجاد می شود، حجامت گرم و خشک (Dry Gupping) نامیده می شود.

زمانی که پس از بادکش، به وسیله ایجاد خراش سطحی و بادکش، مجدد از بدن، خون گرفته شود، حجامت تر (Wet Gupping) ( Scarification ) ( Blood letting) نامیده می شود.

مقدار خون گرفته شده در حجامت

در حجامت تر پس از ایجاد بادکش و خراش سطحی پوست که نباید از اپیدرم و درم، گذر کند.

طی سه الی پنج مرحله بادکش که به مدت زمان 20 دقیقه به طول می انجامد، حدود 5 الی 70 سی سی، خون گرفته می شود. در بعضی افراد، بعد از دو مرحله بادکش، خون گیری به طور طبیعی متوقف می شود.

سابقه تاریخی حجامت

بر اساس مستندات تاریخ علمی و تاریخ نقلی، سابقه ی حجامت به هفت هزار سال قبل بر می گردد.

بر اساس نقل منابع دینی، حجامت از سنت های پیامبران است. تاریخ آن با عمر رسالت پیامبران، برابری می کند.

به دستور ادریس پیامبر، در تصویری روی سر درب اهرام ثلاثه مصر، حجامت معرفی گردیده و تاکنون باقی مانده است.

جایگاه حجامت در دین اسلام

حجامت جز احکام امضایی اسلام است.

رسول اکرم (ص) می فرمایند: در شب معراج زمانی که به آسمان هفتم صعود کردم، هیچ ملکی از ملائک، از من گذر نکردند مگر اینکه گفتند: یا محمد حجامت کن. امتت را به حجامت، امر کن.

روایات فراوانی نشان می دهد که رسول اکرم و ائمه اطهار خود حجامت می کردند و ویژگی های درمانی حجامت را برای امت اسلام، برشمرده اند. آن را جز سنت ها و ارکان طب در اسلام دانسته اند. قواعد و آیین تجویز حجامت را بیان فرموده اند.
انبیا و بعضی از علما، آموزش حجامت را برای افراد، واجب کفایی دانسته اند.
مراجع عظام تقلید، پیرامون حجامت، احکام مساعد صادر کرده اند.
شورای نگهبان قانون اساسی، مجموعه بخش نامه های صادر شده علیه حجامت را خلاف شرع شناخته است.
بعضی از مراجع، انجام حجامت را مستحب موکد می دانند.
جهت گیری روایات و تاکید فراوان دین اسلام، حجامت را باعث پیشگیری از بیماری های جسمی و روانی دانسته و برای درمان بیماری های خونی (ناشی از غلبه خون)، تجویز کرده اند.

موقعیت حجامت در طب سنتی ایران

طب اسلامی و طب سنتی ایران، حجامت را جز یکی از ارکان درمان، به حساب می آورند. تمامی حکمای بزرگ، حجامت را در درمان بیماری ها به کار گرفته اند و در موارد فراوانی آن را تجویز کرده اند.

موقعیت حجامت در جهان

تقریبا تمامی کشورهای جهان، با حجامت، آشنا هستند. به صورت سنتی و علمی از آن برای درمان بیماری ها، استفاده می کنند.
در کشورهای آفریقایی، حجامت به صورت سنتی، استفاده می شود. در آفریقای جنوبی، بعضی از پزشکان از حجامت در درمان، بهره می برند.
در کشورهای آسیایی مانند هندوستان، از حجامت استفاده سنتی می شود.
در کتاب «الحاوی»، اخوینی در کتاب «آداب المتعلمین»، شیخ الرییس بو علی سینا در کتاب «قانون در طب»، محمد زکریای رازی و سید اسماعیل جرجانی در کتاب «ذخیره خوارزمشاهی» به طور تفصیلی پیرامون حجامت و قانون مندی ها و موارد تجویز آن، صحبت کرده اند.
تمام موارد تجویزی که حکما برای درمان بیماری ها، برشمرده اند، قابل اجرا و دارای برد درمانی قابل توجه است.
جالینوس که پدر طب در جهان شمرده می شود، مباحث مفصلی در مورد حجامت دارد که در بیشتر منابع طب سنتی مطرح گردیده است.
در کتاب شناسی طب اسلامی و طب سنتی ایران بیش از 1400 جلد کتاب به چشم می خورد. تقریبا در تمامی آن ها پیرامون حجامت و کاربرد آن در درمان بیماری های گوناگون، صحبت شده است و رساله های ویژه ای در مورد آن نوشته اند.
با وجود اینکه «ساشرتا» یکی از بزرگان جراحی در هند از حجامت بهره می برده است ولی در سیستم درمانی کشور به صورت فراگیر وجود ندارد.
طب آیورودای هندی از حجامت بهره می گیرد و نظرات ویژه ای پیرامون آن، ابراز داشته است.
در کشور بزرگ چین، از حجامت به صورت گسترده در درمان، بهره می گیرند. به ویژه حجامت گرم و خشک که به صورت سامان یافته در مطب ها و بیمارستان ها مورد استفاده قرار گرفته است.
در کشورهای شوروی سابق، با حجامت آشنایی عمیقی وجود دارد ولی در سیستم درمان رسمی آن، مرسوم نیست.
در کشورهای اروپایی، حجامت مورد توجه ویژه دانشمندان قرار گرفته و تحقیقات قابل توجهی پیرامون آن صورت گرفته است. کشور آلمان و انگلیس از آن جمله هستند.
در آمریکا اخیرا حجامت مورد توجه قرار گرفته است. مراکزی برای تحقیق پیرامون آن تاسیس شده و کتبی نیز منتشر شده است.
در کشورهای اسلامی، مثل مصر، سوریه و مالزی، تحقیقات خوبی پیرامون حجامت صورت گرفته است. در کشور عربستان سعودی، به صورت سنتی اجرا می شود.

موقعیت قانونی و اجرایی حجامت

در ایران، بهرام گور، یکی از پادشاهان ساسانی، پس از اینکه به وسیله حجامت، بیماری خود را درمان کرد، دستور فراگیری حجامت را در کشور صادر نمود. از آن پس، حجامت در دانشکده های پزشکی آن زمان، تدریس می شد.

پس از اسلام نیز خلفای عباسی از حجامت بهره می گرفتند. روند بهره برداری از حجامت در کشور ادامه داشت و به صورت یک روش پیشگیری و یک سنت در بهار و پاییز، از آن استفاده می شد. حکما نیز برای درمان بیماری ها از آن بهره می بردند. چهل تیغ برای درمان بیماری های کودکان، هنوز در فرهنگ عامه مشهور است.

در سال 1334 با وضع قانون نظارت بر درمان، حجامت ممنوع شد. به توصیه اولین گروه متخصص طب جدید، که از فرانسه فارغ التحصیل شده بودند، حجامت برچیده شد. ولی به صورت سنتی در جوامع حاشیه ای کشور، اجرا می شد. تا اینکه در سال 1364 در جمعی از پزشکان، که به منظور احیای فرهنگ طب اسلامی گرد هم آمده بودند، حجامت مطرح و مورد توجه قرار گرفت.

در سال 1369 در قالب موسسه تحقیقات حجامت ایران، به ثبت رسید. در سال 1377 همکاری وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی با موسسه شروع شد. در سال 1380 بخشنامه های صادر شده خلاف حجامت توسط دیوان عدالت اداری و بر اساس رای شورای نگهبان قانون اساسی، ابطال گردید. در سال 1382 در قالب برنامه نظارتی ویژه به وسیله وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، به رسمیت شناخته شد.

بر این اساس پزشکان علاقه مند، بعد از اخذ گواهی آموزش از موسسه تحقیقات حجامت ایران و ارایه آن به وزارت بهداشت، پروانه حجامت دریافت می کنند. بر اساس مفاد آموزشی موسسه طرح های درمانی، آن را به اجرا در می آورند و جهت گیری درمان با حجامت در مطب های دارای مجوز، تحقیقاتی است. کیفیت رعایت بهداشت آن با نظارت وزارت بهداشت، کنترل می گردد.

علیرغم تبلیغات سو علیه حجامت و عدم وجود فرهنگ مناسب، کاربرد حجامت در درمان در سال 1382 در ایران، چهار میلیون مورد حجامت انجام پذیرفته است. این رقم نشان می دهد، که کارایی حجامت، در درمان توانسته است موانع فرهنگی و تبلیغی موجود را پشت سر بگذارد.