Seidlitzia rosmarinus (نام علمی)
セイドリツィア・ロスマリヌス (ژاپنی)
迷迭香 (چینی)
सीडलिट्ज़िया रोसमारिनस (هندی)
اسامی: قلیابسنگ، سنگقلیاب، قلیاسنگ، کربنات سدیم، کربنات پتاسیم ناخالص، شغار، زاج سیاه، خاکستر گیاه اُشنان، خاکستر هوشلنگ، چوبک اشنان، اشنان قلیا، آذربو، آذربویه، غاسول، خَرند، خلخان، قلیاب قمی، پودر قلیاب کَلا، کلیا، کلیاب، کلیون
مشخصات گیاه:
اشنان گیاهی با شاخههای باریک، برگهای ریز 5 الی 30 میلیمتری، و طعم شور است که مقاوم به خشکی است و بیشتر در شورهزارها میروید. ارتفاع آن بین 1.5 الی 2 است که از پایین به صورت منشعب با انشعابات متقابل و به رنگ سفید شیری است. برگ های این گیاه به صورت آبدار، گوشتی، استوانه ای یا استوانه ای گرزی، در قاعده و در انتها ضخیم تر، بدون نیشتر انتهایی، کم و بیش افقی و محتوی املاح فراوان است. محور برگ ها دارای کرک های بلند است. قسمت های دیگر گیاه کم و بیش فاقد پوشش کرکی است.
گل های آن به صورت ۳ تایی در محور برگهای بالایی می روید. برگهها شامل ۲ عدد جانبی و تعداد برگک کوچک تر، به طولی تقریبا برابر با گلپوش است. در مرحله میوه، اندازه گلپوش ها کمی بزرگتر، دایره ای و تخم مرغی، نوک گرد یا نوک فرورفته و همگی بالدار است. فصل گلدهی گیاه اشنان اواخر تابستان و اوایل ماه شهریور است.
میوه این گیاه به صورت ۵ باله، با قطر ۸ تا ۱۲ میلی متر است. این بال ها به رنگ های زرد تا نارنجی و یا ارغوانی دیده می شود. این میوه ها در فصل پاییز و ماه های آبان و آذر جمع آوری میشوند.
قلیاب یا کلیاب نام تجاری کربنات سدیم یا کربنات پتاسیم ناخالص است که از خاکستر حاصل از سوزاندن شاخ و برگ گیاه اشنان، بهدست میآورند که در مراکز صنعتی و سنتی مانند صابون سازی، سفالگری، شستشوی نخهای ابریشم و شیشهسازی استفاده میکنند.
در اثر جوشاندن نخ ها در پاتیلهای آب جوش حاوی کلیاب، کیفیت رنگ پذیری نخ ها افزایش یافته و مرحله تثبیت رنگ در مراحل رنگرزی براق انجام میگیرد.
همچنین در گذشته از قلیاب برای تيزآبی كردن بعضی از مواد خشكبار مانند آلوچه و كشمش استفاده میکردند.
رنگ آن اغلب قهوه ای تیره و شبیه به سنگ های آذرین است. اگر کلیاب در محیط مرطوب قرار گیرد به واسطه جذب آب توسط مواد جاذب رطوبت و مواد قلیایی، سطح آن را توده خاکستر با پوشش سفید رنگ می پوشاند که اصطلاحا کلیاب شورزده نامیده می شود.
در گذشته نیز مغز ریشه آنرا خشک کرده و به عنوان شوینده استفاده میکردند.
خواص گیاه اُشنان:
- درمان آبله مرغان
- درمان سوختگی
- مسهل زردآب
- درمان پسوریازیس و برص
- قاعدهآور
- رفع خارش، مشکلات پوستی، کبودی، کوفتگی و سردرد
- درمان بیماری های عفونی
- ترسیب ماسه های روان و مهار طوفان های شنی
- تغذیه دام
- تهیه ذغال
عوارض اُشنان:
- برای مصرف حتما با مشورت پزشک استفاده شود.