تدریس علمی و عملی حجامت 6

در مقاله قبلی، در مورد حجامت مطالبی ارایه شد. در این مقاله ادامه این موضوع را بررسی خواهیم کرد.

آماده سازی موضع حجامت:

• در ابتدا موضع حجامت را روغن‌مالی کرده و ماساژ می دهیم.

روغن های مصرفی شامل: روغن زیتون، روغن بادام شیرین و روغن بنفشه است.

امام رضا (ع) می فرماید: قبل از حجامت، باید موضع تیغ را به وسیله مالیدن روغن، نرم کرد و باید رعایت شود که تیغ در نرم ترین محل به کار برده شود.

1. برای آماده سازی موضع حجامت  در کسانی که دارای عضلات فشرده هستند و لازم است از آنان خون بیشتری گرفته شود و یا دچار انقباض عضلانی هستند، شیوه روغن مالی، ماساژ و سپس بادکش توصیه می شود.
2. قبل از ایجاد خراش باید مدت 2 الی 4 دقیقه زمان صرف بادکش موضع حجامت و اطراف آن شود تا عروق ناحیه منبسط و خون در موضع، تجمع کند.

امام رضا (ع) می فرماید: برای اینکه عمل حجامت، دردناک نشود باید حجام به وسیله شاخی که بر محل حجامت می گذارد ابتدا موضع تیغ را به آهستگی بمکد و بعد عمل مکیدن را شدید سازد و همچنان بر شدت مکش بیفزاید تا سرخ گونه شود.

بعضی حجام ها از همان ابتدا لیوان حجامت را با یک مکش قوی (آن هم با دستگاه های ساکشن برقی که قدرت زیادی دارند) بر پشت بیمار قرار می دهند. این کار مخصوصا اگر بدون روغن مالی انجام شود، باعث کشش ناگهانی پوست و بافت های زیر آن شده و در نتیجه باعث درد شدید و کبود شدن سریع موضع و در مواردی حتی باعث تاول زدن پوست می شود.

• مکش باید به آهستگی شروع و به تدریج شدت و مدت آن، افزایش یابد.

ابوعلی‌سینا می گوید: در اولین بار که بادکش می گذاری، باید سبک باشد و زود برکنده شود. بعد به تدریج طول بده و باز هم زمان را طولانی تر کن.

جرجانی در بیان علت تدریجی بودن مکش می گوید:

تا ماده لطیف یکباره کشیده نشود، زیرا ماده لطیف در اثر بادکش زودتر حرکت می کند و در موضع جمع می شود.

• در ابتدا مدت بادکش باید کوتاه باشد و به تدریج بر قدرت و مدت آن بیفزاید. تا اخلاط غلیظ نیز به تدریج حرکت کرده و آنجا جمع شود. مکش تدریجی باعث تجمع بهتر و بیشتر اخلاط غلیظ در موضع حجامت می شود.

به طور معمول می توان قبل از خراش، سه مرحله عمل بادکش گذاری را انجام داد.

1. در مرحله اول مدت بادکش گذاری، به مدت 2 دقیقه طول می کشد.
2. بعد از جداسازی لیوان از عضو در دو مرحله بعدی، هر بار 3 الی 4 دقیقه بادکش گذاری تکرار شود.

ضدعفونی قبل و بعد از حجامت

• ضد عفونی موضع قبل از حجامت باید با مواد ضد عفونی کننده کامل انجام گیرد. پس از پایان خون گیری، موضع را کاملا تمیز می کنیم به نحوی که اثری از خون روی آن، نمانده باشد.
• سپس یک لایه عسل روی خراش ها می مالیم. زیرا عسل بهترین دارو برای ترمیم سریع زخم بوده و به علت خاصیت ضد میکروبی موجود در آن، مانع رشد میکروب ها در موضع می شود.
• سپس گاز را روی موضع قرار داده و هر چهار طرف را چسب می زنیم.

کسانی که مایل هستند زخم حجامت آنان ترمیم پذیرد و آثار زخم به حداقل برسد باید نکات زیر را رعایت کنند:

• در صورت روغن‌مالی قبل از شروع حجامت، محیط را کاملا از مواد چرب و روغنی پاک نمایند. در غیر این صورت لبه برش بافت‌ها (انسینریون) به روغن سطح جلدی آغشته گردیده و مانع ترمیم سریع پوست می شود.
• شستشوی موضع حجامت به طور معمول باید 12 ساعت بعد انجام شود. در صورت وجود زخم عمیق و یا ترمیم دیرهنگام زخم، 24 ساعت بعد می توان اقدام به شستشو کرد.
• ترمیم زخم حجامت معمولا نیاز به دارو و آنتی بیوتیک ندارد ولی چنانچه عمق خراش زیاد شده باشد و برای حفظ زیبایی پوست می توان از ژل موجود در عصاره برگ آلوئه‌ورا، (شاخ‌بزی) یا عسل جهت پانسمان استفاده کرد.

ایجاد خراش

مهم ترین بخش در حجامت، ایجاد خراش است که به منظور ایجاد زخم و خون گیری انجام می شود.

به طور کلی در ایجاد خراش باید چند نکته مورد توجه قرار گیرد که عبارتند از:

1. عموم خراش ها سطحی است و باید از مقطع لایه اپیدرم و درم پوست گذر کند و نباید به لایه زیر جلد برسد.
2. خراش موضع حجامت عام (منظور حجامت بین دو کتف است) در 3 ردیف و در هر ردیف 15-16 خراش داده می شود. طول خراش ها کوتاه بوده و تقریبا 4 تا 14 میلی متر است. البته در زنان، این خراش ها ریزتر انجام شود.
3. عدد اولیه خراش در محیط متورم حداقل 7 خراش است.
4. در صورت نیاز به خون گیری بیشتر، می توان چند خراش دیگر در بین خراش های اولیه با عمق بیشتر و طول کمتر، ایجاد کرد.
5. در صورت وجود موی زیاد، کوتاه کردن موها از موضع حجامت قبل از خراش ضروری است و در غیر این صورت استفاده از ژل لوبریکانت توصیه می شود.
6. ماده ضدعفونی کننده قبل و بعد از ایجاد بادکش، روی موضع مالیده شود.
7. زمان ایجاد خراش باید فوری و پس از برداشتن لیوان حجامت و قبل از بازگشت تورم به حالت اول صورت گیرد که از فرصت بی‌حسی موضعی برای ساده شدن کار و راحت بودن حجامت شونده، استفاده شود. در این لحظه فورا حجامت شونده، به ذکر صلوات توصیه می شود.

• در حالی که آماده برای زدن اولین خراش می شوید، دعای حجامت خوانده شود. به بیمار هم توصیه می شود این دعا را بخواند.
• در حالی که ارتباط مکالمه با بیمار برقرار است و به وسیله دست با گردن و کتف بیمار تماس برقرار شده است، در ابتدا یک خراش روی موضع ایجاد شود و پس از یک توقف کوتاه، خراش‌های بعدی با سرعت روی پوست بدن ایجاد شود.

در مقاله بعدی، ادامه این موضوع را بررسی خواهیم کرد.