آشنایی با مبانی طب اسلامی و سنتی 1

طب اسلامی چیست؟

در مورد طب اسلامی، نظرات مختلفی در دنیا وجود دارد:

عده ای طب اسلامی را مطرح می کنند ولی وقتی وارد مصداق می شوند، در مصادیق آن اسلامی نیست. عنوان اسلامی است ولی محتوا، اسلامی نیست.
این افراد تعدادی داخل کشور هستند، تعدادی در جوامع اسلامی و تعدادی در جوامع غیر اسلامی از محققین و مستشرقین غربی هستند که عنوان طب اسلامی را مطرح می کنند ولی وقتی می خواهی منظورشان را متوجه شوی، می بینی که منظورشان همان طب سنتی است.
کتاب هایی که مطرح می کنند، طب سنتی یا کتاب هایی است که ما آن ها را به عنوان منابع طب سنتی می شناسیم.
به هر حال با این عنوان اسلامی وقتی وارد کتابخانه های آمریکا و کانادا می شویم، مصداقش همان کتاب قانون و ذخیره ی خوارزمشاهی و کتاب رازی است. یعنی در محتوا باز منظورشان طب سنتی است.
گروهی هستند که تفکرشان را جدیدا در معرض ارایه قرار داده اند. این گروه خواستگاهش در کشورهای اسلامی است. بیشتر در هندوستان، پاکستان و مصر که یک ارتباطی نیز با آمریکا دارند، هستند.
این گروه می گویند اسلام طب دارد و استناداتی که مطرح می کنند، مجموعه ی احادیث در دسترس پیرامون طب درمان را مصادیق این عنوان، مطرح می کنند. دانشگاه الازهر در مصر، مجموعه روایاتی در این زمینه، تحت عنوان طب الحدیث را جمع آوری کرده است.
در پاکستان و هند سعی کردند، به این کالبد بی جان طب سنتی، یک روح و جانی بدهند. معنویت را وارد این کالبد کنند، به روش خودشان، ذکر، دعا و … را همراه درمان آوردند، انرژی بارگاه حضرت ابوالفضل (ع) و امام حسین (ع) و مدینه و مکه را گرفته، این انرژی را تبلور داده، ترکیب مواد دارویی کرده و دارو تزریق می کنند و کارایی های فراوانی از این اماکن مقدسه گرفته اند.

البته باید دانست اسم ها هم انرژی جذب می کنند.

در اروپا، در یکسری از دانشگاه های دنیا، در مورد فهم طب اسلامی، حرکت هایی شروع شده که خیلی جدی است.

اما در فهم، تعاریف گوناگونی از طب اسلامی ارایه می شود و اختلاف نظرهای شدیدی وجود دارد.

بعضی می گویند: اسلام، اصلا طب ندارد.
تعدادی می گویند همان طب سنتی است.
تعدادی می گویند اگر اسلام طب داشته باشد، ما نمی توانیم به چهار حدیث و روایت، تکیه کنیم. و ما رویمان نمی شود، بگوییم که مثلا فلان بیماری به دستور رسول اکرم (ص) درمان می شود.

طب اسلامی در جهان اسلام و بین مسلمانان، و در ایران که خود را به عنوان ظرف اسلام مطرح می کند، مهجور است. مهجور در پوشش نازک نه، پوشش خیلی آهنین و فشرده، لایه های خیلی ضخیمی اند، پوششی وجود دارد که نیازمند جهادی فکری و باورسازی قوی است.

یک مرحله ی علت یابی نیاز است، که چرا اینطور شده که به این باور غیر عقلانی در مورد طب اسلامی برسند؟

آیا مخالفین یا صاحب نظران این نظرات را، می شود محکوم کرد؟ خیر. زیرا ساختار ذهنشان در این سال ها چنان شکل داده شده که نمی شود این باور را تغییر داد و نیاز یه جهاد و عزم فراگیر دارد.

طب اسلامی ریشه در منابع دارد و منطقی است. اما طب کلاسیک، از انسان، مجسمه آجری تعریف کرده که همه تجربه و آزمایش است و در آخر به جمع بندی نمی رسد. در این بخش در سیستم سازی جهانی، مستعد ترین مکتب برای کاربردی سازی و کمک به نارسایی های طب کلاسیک، طب اسلامی است. بعضی از مستشرقین، طب اسلامی را طب عربی معرفی کرده اند. غیر از حوزه ی طب ایرانی، کامل ترین کار توسط دانشگاه الازهر مصر انجام شده که تحت عنوان طب الحدیث است.
در رساله ذهبیه به نقل از امام رضا (ع) بیان شده که جاذبه ماه بر بدن انسان، باعث بالا آمدن ترکیبات سبک معلق در خون به محیط سطحی می شود. میزان دفع کلسترول در حجامت وسط ماه قمری حدود 2.5 برابر دفع کلسترول در حجامت اول ماه است و این یک قانون است. بنابراین نباید به احادیث بی اعتنا بود.
دو طایفه ی بزرگ تحریف کننده ی احادیث شیعه یعنی بنی عباس و بنی امیه تلاش می کردند احادیث را تحریف کنند. مامون عباسی دستور داده امام رضا (ع) را بکشند اما رساله طبی او را طلا بیاندازند (با آب طلا بنویسند). بنابراین اطلاعات طبی دچار تحریف نیستند.
اکثر صاحب نظران مطرح بر این عقیده اند که اسلام طب دارد، تعریف جامعی که بتوان از طب اسلامی ارایه داد عبارتست از:

برایند اثر اطلاعات دارای بُرد درمانی و بهداشتی، الهام گرفته از اطلاعات آسمانی (آیات و روایات) از سوی انبیا و ائمه و تبلور تجربیات حکما در طول تاریخ و استفاده از قانونمندی های حاکم بر نظام طبیعت و الهام و اشراق را طب اسلامی می نامیم.

هدف از معرفی و اشاعه طب اسلامی

سازمان بهداشت جهانی ضمن ترغیب تمامی ملل به ترویج و گسترش طب های سنتی و محلی، طی دستورالعملی، کلیه کشورهای جهان را موظف کرد تمامی روش ها و نسخه های درمانی سنتی و محلی خود را برای بهره برداری مشترک به آن سازمان ارایه دهند که از جانب مسئولین سازمان علوم پزشکی کشور عزیزمان، این گزارش و مطالب تهیه و در اختیار آن سازمان قرار گرفت.

سه متد مدعی طب سنتی در جهان، یعنی طب اسلامی، طب چینی و طب هندی هستند که در این میان، طب اسلامی از قوی ترین و متنوع ترین متد طبی برخوردار است. پس از آن طب چینی و طب هندی (طب آیورودا) نیز پس از طب چینی در رتبه سوم قرار دارد. این در حالی است که شالوده و مبانی طب هندی از طب اسلامی، ایرانی گرفته شده است.

با این مقدمه و اینکه کشور ایران با توجه به برد سنتی مذهبی بودن آن از قوی ترین کشورهای جهان در ابعاد طب سنتی است و طب اسلامی فعلا در دانشگاه های کشورهای مختلف جهان از جمله آمریکا، ارمنستان، هند و … در حال تدریس می باشد و جز پروتکل های درمانی در بسیاری از کشورهای غربی قرار گرفته، شایسته است تدابیری اتخاذ شود که بیش از این از آنچه میراث ما است به نام ما و به کام دیگران نباشد که از داشته های خود بسیار دور افتاده ایم.

این در حالی است که کشور عزیزمان ایران، با توجه به شرایط طبیعی نادری که در کشور دارد از جهات مختلفی دارای اهمیت و ویژگی های منحصر به فرد است.

از جمله ویژگی های منحصر به فرد ایران عبارتند از:

منطقه آب و هوایی و جغرافیایی

مناطق آب و هوایی و جغرافیایی و اقلیمی مختلف و متنوع در ایران، فضای بسیار مناسبی برای کاشت، داشت و برداشت گیاهان دارویی است.
گیاهان ارزشمندی مانند: بومادران، گل بنفشه، گل گاوزبان، کاسنی، هوفاریقیون، آویشن، ثعلب، بابونه، اسطوخودوس و …

پیشینه ی سنتی مذهبی

پیشینه ی سنتی، مذهبی ایران باعث شده که طب سنتی و اسلامی به صورت عامیانه در دل آن ها رواج داشته باشد و با جان و دل، آمادگی بالا بردن برد اطلاعات خود در این زمینه را با هماهنگی و جهت دهی مسئولین، دارا باشند.
پیرمردان و پیرزنان می دانند که داروی سردرد، سنبل الطیب است. داروی فشارخون را سیاه دانه می دانند. فرد دارای مزاج گرم (صفرا و دم) با چه چیز خود را کنترل کند و با یک بیمار مزاج سرد (سودا و بلغم) چگونه باید برخورد کرد؟!
این ها میراثی هستند که ضمن تعالی و قانون مند کردن آن، نباید گذاشت به فراموشی سپرده شود.

اشتغال زایی

کاشت، داشت و برداشت صنعتی گیاهان دارویی برای مصرف داخلی و صادرات، صرفه جویی اقتصادی و جذب ارز کلانی را می تواند برای اقتصاد کشورمان به دنبال داشته باشد.
با توجه به پتانسیل بالای آب و هوایی و اقلیمی ایران، برای بهره برداری از گیاهان دارویی، فرصت بسیار مناسبی برای اشتغال زایی طیف وسیعی از هم میهنان عزیز را می توان در این زمینه فراهم آورد.

اهداف کلی گسترش طب اسلامی و سنتی در کشور

رشد و گسترش طب اسلامی و فرهنگ طبی اسلام مآبانه
نفوذ معنویت و آرامش روحی روانی در عموم اجتماع
تقویت و تاکید بر اصل پیشگیری در آحاد اجتماع با جاری کردن اصول پیشگیری طب اسلامی در زندگی روزمره مردم و در نتیجه کاهش هزینه های دارویی و درمانی
آشنا نمودن اجتماع با مکانیسم ها و روش های طب اسلامی و اعجاز کلمات وحی، روایت و احادیث ائمه هدی در بعد طب کاربردی اسلامی
ترغیب عموم اجتماع به بهره وری بیشتر از گیاهان دارویی و داروهای گیاهی مورد تایید و در نتیجه کاهش عوارض داروهای شیمیایی
سامان دهی کردن گروه های علاقه مند و مُروّجان طب اسلامی و سنتی (عطاری ها، طبیبان طب اسلامی و سنتی) و سوق دادن این افراد به سوی اهداف از پیش تعیین شده و در نتیجه کنترل و هدفمند کردن میل روزافزون اجتماع به سوی طب اسلامی و سنتی.
انجام امورات تحقیقاتی و علمی و تلفیق آن با آیات، روایت و تجربیات حکما. معرفی این نتیجه به عموم مردم به زبان های طب اسلامی و طب نوین، در نتیجه یکسو و هدفمند کردن طب نوین و طب اسلامی در علم و عمل.

منابع طب اسلامی چیست؟

زمانی که معیارهای مطرح شده در مقاله ی قبلی را به عنوان ویژگی های طب اسلامی مورد توجه قرار می دهیم، اولین سوالی که پیش روی ما قرار می گیرد، این است که منابع طب اسلامی چیست؟

منابع طب اسلامی به ترتیب عبارتند از:

قرآن مجید و کتب آسمانی و احادیث منقول از پیامبران الهی و ائمه (ع)
سیره ی انبیا و ائمه (ع)
الهام و استنباط از قانون مندی های حاکم بر نظام طبیعت
الهام و اشراق
تبلور تجربیات حکما در طول تاریخ و پزشکان و محققان پیرامون بهداشت و درمان

قرآن مجید و کتب آسمانی و احادیث و سیره منقول از پیامبران الهی و ائمه (ع)

منابعی که در آن احادیث و سیره انبیا و ائمه (ع) نقل گردیده است و پیرامون نکات قرآنی بحث شده است، بیش از دو هزار و هشتصد عنوان است که هر عنوان حداقل یک جلد کتاب و حداکثر آن، به صد و بیست جلد کتاب می رسد.
جمع آوری نکات دارای برد بهداشتی و درمانی از لابه لای این منابع عظیم، کاری مقدس، بسیار پربرکت، از نظر وفور نکات شفابخش و عمدتا اعجاز آفرین دارای پشتوانه تجربی تاریخی و استعداد پژوهش های علمی، راهگشای بسیار فراوان است.
مثلا خداوند در قرآن کریم سوره نحل آیه 69، عسل را شفابخش عموم مردم معرفی کرده است. این داروی مهم، زمانی که وارد حوزه درمان می شود، می تواند از دیدگاه اصول تشخیص طب اسلامی، تمامی بیماری های سرد را پوشش دهد. این بیماری ها امروزه بیش از نیمی از بیماری های بشر را شامل می شود.
گزارشات علمی محققان جهان، پیرامون کاربرد عسل در درمان، از پنج هزار مقاله، گذشته است.
گزارشات علمی در مورد نمک، از بیست میلیون مقاله، افزون تر است.
کاربرد دستورات بهداشتی، امر و نهی قرآن پیرامون مواد غذایی و توجه این کتاب عظیم به بعضی از مواد غذایی ویژه مانند انگور، خرما، انجیر، زنجبیل، انار، شیر، گاو زرد، شتر، گوشت پرندگان و … نمودار یک جهت گیری پژوهشی بسیار ارزشمند برای محققانی است که به خدا اعتماد دارند.
از سوی دیگر، زمانی که خداوند به بیان های گوناگون، سعی می کند بیماری های اساسی بشر را در قرآن، بیماری قلب (روح و روان) معرفی کند، نشانگر این است که تجویز غذاهای شفابخش مادی بدون لحاظ ابعاد معنوی زندگی روانی انسان، ثمربخش نیست و انسان همچنان بیمار باقی می ماند.

الهام و استنباط از قانون مندی های حاکم بر نظام طبیعت

جهان کتاب بسیار بزرگ و پر ورقی است که اوراق آن را میلیون ها مخلوق، از نوع حشرات، پرندگان، خزندگان و پستانداران تشکیل می دهند.

به اعتبار تاریخ نقلی و تاریخ علمی، عمر حیات این موجودات بیش از عمر حیات انسان امروزی و از نسل حضرت آدم (ع) است. این حیوانات در طول میلیون ها سال بر روی این کره خاکی زندگی می کنند و این زندگی دچار اشتباه و خطا نبوده و هیچ حیوانی در مشی و حرکت خود، تجدید نظر نکرده است و در مسیر زندگی، یک رفتار ثابت را تکرار کرده است.

عقل غریزی هدایت گر این جانداران، عقلی است که از طرف خداوند رحمان، در وجود آنان به ودیعت گذاشته شده است و با برنامه ریزی او، رایانه مغز طراحی گردیده است.

این کتاب پر ورق، حجیم و با سابقه ی عظیم تاریخی، می تواند زمینه بسیار قابل اعتمادی برای سوژه ها و پیش فرض های پژوهشی ما باشد.

مثال

اگر می بینیم، که مار از پونه فرار می کند، باید بیاموزیم که پونه، ضد سم است.
اگر اسب زالو خورده ای، نمک می خورد، بیاموزیم که نمک دافع زالو از اندام گوارشی است.
اگر فلان مرغ برای جوجه های منقار زردش، مامیرا می برد، بیاموزیم که مامیرا، ضد زردی و یرقان است.
لاک پشت می داند که اگر مار را بخورد، باید چه گیاهی را بخورد، تا سمش را حل کند.
اسب می داند که اگر در جای سنگلاخی، قدم زد، عروق انتهایی، متورم می شود، باید در تالاب ها برود و زالو به آن بچسبد و خون های اضافی اش را بکشد.
گربه وقتی دلش درد گرفت، سنبل الطیب (علف گربه) می خورد.
پلنگ از نسل گربه سانان است، که حیوان سخت زایی است. بنابراین وقتی یکبار زایمان می کند، دنبال گیاهی می گردد که دیگر زایمان نکند (داروی جلوگیری). و گل نروک (گل پلنگ) می خورد و از زایمان می افتد. اگر دوباره هوس بارداری کرد، رازیانه می خورد. (3 قاشق غذاخوری گل نروک در سه وعده به مدت سه روز به صورت دم کرده برای انسان)
مرغ وقتی شغال به آن حمله می کند، افت کلسیم پیدا می کند، بنابراین روز بعد، پوست تخم خود را می خورد و کلسیم طبیعی پوست تخم مرغ را به عنوان تلافی کننده به کار می برد.
وقتی می خواهید کلسیم طبیعی بدن را تامین کنید، پوست تخم مرغ را پودر کنید، با عسل مخلوط کنید (1 قاشق مرباخوری پودر پوست تخم مرغ + 2 قاشق مرباخوری عسل)

الهام و اشراق

همه دانشمندان جهان و همه کسانی که راهی نو برای بشر گشوده اند، در تمامی رشته های علوم و در زندگی خصوصی خویش، نشانی از جرقه نور الهی در قلب، مشاهده کرده اند.

بعضی از این دانشمندان، این سرمایه را آشکار کرده اند و بی پیرایه برای مردم گفته اند که فلان معضل علمی را با توسلی به بارگاه راسخون فی العلم (انبیا الهی و ائمه) (ع) و یا قرائت نمازی و استمداد از خداوند، حل کرده اند.

به هر حال ضمیرهای روشن و قلوب پاک در یک لحظه، شربتی از علم می نوشند که با هر جرعه ی آن، مشکلی از مسیر انسان برداشته می شود. این موضوع منحصر به علم طب نیست و همه شاخه های علوم، از آن بهره مند هستند. نسخه های درمانی ویژه، فراوان وجود دارد که منشا دستوری آن، الهام و اشراق بوده است.

در بخش الهام و اشراق، در هر رشته ای، آن هایی که قدمی برای بشریت برداشتند، وقتی زندگی خصوصی آن ها را بررسی می کنیم، متوجه می شویم همه آن ها یک ارتباط آسمانی داشته اند.

فیزیک جسم بوعلی سینا یک برتری هایی داشته است. می گوید: هر گاه در حل مسئله ای در می مانم، به مسجد جامع می روم و دو رکعت نماز می خوانم و از خدا درخواست حل مسئله می کنم. می گوید: وقتی به دنیا آمدم، آسمان را پنجره پنجره یافتم. به خاطر اینکه مرغ ها به آن منقار نزنند، غربال روی صورتش گذاشته اند. این باعث شده فکر کند که آسمان، پنجره پنجره است. (به واسطه الطاف حق، روزنه های آسمان، در کودکی بر او گشوده شد.)

وقتی انسان به خدا توسل کند، یک ارتباط معنوی، دریچه ای را برای آن باز می کند. که با این دریچه، دریایی از علم، وارد قلب او می شود که بخش شناخت یک باب تحت عنوان الهام و اشراق، است.

همه حکما دارای چنین ارتباطی بوده اند. کسانی که این ارتباط را از تیتر ارتباط عملشان، حذف کردند، آدم هایی هستند که همیشه در حماقتشان، باقی خواهند ماند.