اصول کاربردی گیاهان دارویی در طب ایرانی اسلامی 5

در مقاله قبلی، در مورد خواص زیتون مطالبی ارائه شد. در این مقاله خواص خاکشیر را بررسی خواهیم کرد.

خاکشیر

بیشتر افراد فکر می کنند مزاج خاکشیر سرد و تر یا خنک است. اما مزاج خاکشیر، گرم و تر است. اما گرمای آن خیلی زیاد نیست و نزدیک به اعتدال است. بسته به نوع و منطقه جغرافیایی رویش، حدودا درجه اول یا دوم گرما می باشد.

چرا خاکشیر در افراد گرم مزاج، حالت خنکی می دهد و گرما را کنترل و مهار می کند؟

مثلا:

در افراد صفراوی و غلبه صفرا، خاکشیر با چند مکانیسم اقدام به تعدیل حرارت بدن می کند:

• با رطوبت و لعاب نسبی که دارد، خشکی را در صفراویان تعدیل می کند. در نتیجه با افزایش رطوبت، حرارت کاهش میابد. هرجا آب زیاد شود، آتش را مهار می کند.
• با ایجاد لینت در روده، به دفع حرارت از طریق روده ها و مقعد کمک می کند.
• خاکشیر معرق و مدر است و با این دو ترفند، حرارت بدن کم می شود.
• بنابراین با باز کردن روزنه های پوستی و دفع ادرار، حرارت بدن و صفرا را در بدن کم می کند و مسهل صفرا است.

با این که خاکشیر گرم وتر است، اما حرارت و رطوبت ذاتی خاکشیر در افرادی که غلبه صفرا و حرارت دارند، کمتر است، در نتیجه هنگام مواجهه با حرارت بدن افراد فوق، چون حرارت خاکشیر نسبت به طبع افراد کمتر است، حرارت بدن آن ها را به سمت مزاج خود متمایل می سازد.

• خاکشیر با ازبین بردن سده ها و گرفتگی های مختلف دربدن، به گردش صحیح خون و انرژی در بدن کمک می کند، در نتیجه مانع از مسدود و بلوکه شدن صفرا، در یک نقطه و در نتیجه مانع از حالت گرگرفتگی می گردد.

تذکر: همه چیز و همه خواص داروها و درمان و مکانیسم عمل آن ها، در منابع طب سنتی و اسلامی وجود ندارد. چه در طب اسلامی و چه سنتی، اصول کلی توسط، منابع تفهیم می گردد و برداشت صحیح مطالب و استنتاج از آن کلیات، به عهده محقق و درمانگر است.

یکی از مهمترین مصلحات خاکشیر، کتیرا است.

از جمله خواص مهم خاکشیر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• در گرفتگی صدا خاکشیر نتایج خوبی دارد.
  در این روش شما یک قاشق خاکشیر و یک فنجان آب جوش را باهم مخلوط کنید و سر آن را پنج دقیقه بپوشانید تا دم بکشد. از این دم کرده هر یک ربع یک ربع، یک جرعه از آن را اول غرغره کنید، سپس میل نمایید. در طی روز، به همین روش، سه فنجان میل شود.
• خاکشیر از بهترین و با ارزش ترین داروها در طب سنتی است و بسیار پربرکت و عصای دست طبیب است. از جمله مزیت های مهم، پاکسازی کبد به واسطه خاکشیر است. خاکشیر پاکسازی کننده کبد از اخلاط غلیظ و از بین برنده انسدادهای مختلف کبدی است.
• مصرف خاکشیر در تنظیم صفرا و سودا و کاهش اخلاط ذکر شده در کبد، بسیار مفید است.

کلا بهترین روش مصرف خاکشیر به این نحو است که، دوقاشق غذاخوری خاکشیر را ریگ شور و تمیز کرده سپس یک لیوان آب به آن اضافه کنید و روی حرارت قرار دهید تا یک قل بزند. به محض اینکه خاکشیر یک قل زد، خاموش کنید و چند تکه کوچک نبات به آن اضافه کنید.

عموما بهترین زمان مصرف خاکشیر یک ساعت قبل از وعده های غذایی است، تا بدن در حالت تشنگی و گرسنگی نسبت به جذب آن، حریص باشد.

همچنین خاکشیر به علت لطافتی که دارد، نباید بیش از یک قل بزند. چون هم تلخ می شود، هم قوا و خاصیت
دارو با جوشیدن به علت لطافت خاکشیر کم می شود.

• خاکشیر یکی از بهترین و ساده ترین داروها جهت ایجاد لینت در روده ها و رفع یبوست است. مصرف خاکشیر جهت رفع یبوست باید به روش متداول، یعنی همان حرارت دادن و یک قل زدن انجام پذیرد. البته به طور معمول خاکشیر دوبار در روز یعنی یک ساعت قبل ازصبحانه و شام برای افراد تجویز می شود و ممکن است بر حسب تشخیص درمانگر کم یا زیاد شود. در درمان یبوست توسط خاکشیر، هرچه مقدار نبات کمتر باشد، بهتر است.

خاکشیر چگونه باعث رفع یبوست در افراد، به خصوص افراد صفراوی می شود؟

• خاکشیر با ایجاد لینت به واسطه لعاب، باعث از بین رفتن یبوست می شود.
• خاکشیر با تشدید حرکات دودی شکل روده، باعث درمان یبوست می شود.
• خاکشیر با کاهش حرارت کبد در افرادی که کبد گرمی دارند، باعث درمان یبوست می شود. زیرا یکی از مهم ترین علل یبوست که متاسفانه خیلی از درمان گران نیز از آن بی خبرند، افزایش غیرطبیعی حرارت کبد است. با بالارفتن غیر طبیعی حرارت کبد، به علت اختلاف زیاد حرارت کبد اختلاف فشار هوا، بین کبد و روده ها زیاد می شود. در نتیجه مکش کبد توسط رگ های ماساریقا افزایش پیدا می کند و بیش از حد، رطوبت روده راجذب کبد می کند و رطوبت روده ها کم و درنتیجه باعث یبوست می شود.
• یکی از کاربردهای دیگر خاکشیر علاوه بر رفع یبوست، رفع اسهال نیز است. یعنی خاکشیر مانند شمشیر دو لبه عمل می کند. هم برای اسهال مفید است هم برای یبوست.
  اگر خاکشیر را با آب گرم مصرف کنیم،برای یبوست مفید است. اما اگر خاکشیر را با آب سرد و شیرین مصرف کنیم، بند آورنده اسهال است.
• یکی دیگر از خواص خاکشیر، به عنوان تقویت کننده مغز و حافظه در افرادی است که دارای مزاج مغز و سر صفراوی یا سوداوی هستند. باید بدانید که افزایش هر یک از اخلاط اعم از دم، سودا، صفرا و بلغم هر کدام به نوعی باعث تضعیف حافظه کوتاه مدت یا بلند مدت یا هر دو می گردد.
• خاکشیر با رفع سودا و صفرا و تعدیل اخلاط غلیظ و گرم مغز، باعث تعدیل و تقویت حافظه می شود. بنابراین در افرادی که سرشان خیلی داغ است و جنب و جوششان خیلی زیاد است، مصرف خاکشیر با آب جوش همانگونه که قبلا متذکر شدیم در تقویت حافظه مفید است.
• مصرف این گیاه با تعدیل حرارت و خشکی مغز، بر مهار بیش فعالی اثرات مطلوبی دارد. به همین منظور می توان برای کودکان و افرادی که بیش فعالی زیادی دارند و یا حتی تحرک و فعالیت و دراصطلاح عمومی شیطنت زیاد دارند به روشی که قبلا گفته شد روزی دوبار، نیم تایک ساعت قبل از صبحانه و شام، خاکشیر با آب جوش تجویز کرد.

خاکشیر با مکانیسم های مختلف، باعث ازدیاد وزن و چاقی می شود. البته جالب است بدانید خاکشیر هم چاق کننده است هم لاغر کننده.

الف:چگونگی چاق کردن خاکشیر

• خاکشیر در افراد لاغر صفراوی و سوداوی، به علت داشتن گرمی و تری و رطوبت، باعث افزایش وزن و در اصطلاح جذب رطوبت بدن و رهایی از خشکی بدن می شود.
• به علت تحریک معده و روده و در نتیجه افزایش اشتها، باعث افزایش وزن می شود. اما خاکشیر در افرادی که مواد به علت انسدادها، گرفتگی ها، یبوست ها و خشکی در روده ها، باعث باقی ماندن فضولات در بدن می شود، با ایجاد لینت و افزایش حرکات دودی شکل، باعث تخلیه این مواد و سبک شدن بدن می شود.
• از بهترین و اثربخش ترین داروها در بحث بیماری های نخاعی مانند: تنگی کانال نخاعی و ضرب دیدگی نخاع و… است.
• جهت رفع بیماری های مختلف عصبی، اعم از پرخاشگری و عصبانیت، غم و… بسیار مؤثر است.
• از ساده ترین و بهترین داروها در کمک به درمان ترس و مالیخولیا، افکار پریشان و… است.
• با پاکسازی بسیار موثر مغز از اخلاط سوداوی و غلیظ، کمک به جریان خون پاک و سالم و در نتیجه بهبود سیر بیماری‌ها می کند.
• از جمله محاسن خاکشیر این است که ضمن رفع سودا صفرا و اخلاط غلیظ و مضر بدن، از راه‌های مختلف، همزمان به عنوان مسهل عمل کرده و اخلاط مذکور را نیز به واسطه ادرار، تعریق و به خصوص به واسطه مدفوع از بدن خارج می کند.
• این مزیت خاکشیر باعث می‌شود که این گیاه در خصوص بسیاری از “امراض الرأس” یعنی بیماری های سر، نتایج خوبی داشته باشد. زیرا همزمان مواد زاید را به سمت پایین تنه می‌کشاند و با همراهی طبیعت مدبره بدن، اخلاط را از بالا تنه به سمت پایین تنه کشانده و از کانال‌های مذکور دفع می‌نماید.
• یکی از محاسن و مزایای بسیار عالی این گیاه، اثرات مثبت این گیاه در رفع مشکلات پوستی است. خاکشیر با مکانیسم اثر مختلف خود که قبلا گفته شده، در رفع طیف وسیعی از کهیر و خارش ها بسیار موثر است.

در تمام این روش ها باید خاکشیر را به همان روش متداول، یعنی مخلوط دو قاشق خاکشیر با یک لیوان آب و گذاردن روی حرارت و خاموش کردن بعد از یک قل و افزودن چند تکه کوچک نبات استفاده کرد.
علت افزودن نبات آن است که کبد شیرینی دوست است، نبات جذب خاکشیر توسط کبد را افزایش می دهد.

نکته: گاهی گفته می شود به جای نبات عسل اضافه کنیم. خیر.
عسل درجای خود خوب است، اما نبات دارای طبع خنک تری نسبت به عسل است و مصرف عسل در کبدهایی که غلبه گرمی دارند، جهت درمان را منحرف می کند.

به همین جهت تقریبا در تمام منابع اگر قرار است چیزی به خاکشیر و آب جوش اضافه شود، نبات است. مگر در افراد سرد مزاج که با ترکیبات دیگر، عسل هم اضافه می شود.

• یکی از موارد مهم و کاربردی مصرف خاکشیر در خصوص جوش های بدن و به خصوص جوش‌های صورت است.
  در این خصوص مصرف خاکشیر به روش مذکور در پاکسازی کبد و هضم‌های چهارگانه و در نتیجه درمان جوش‌ها مثمر ثمر است.
  البته باید بدانید در بیماری های پوستی، باید هضم های چهارگانه مورد بررسی قرار گیرند.

تذکر: اینکه ما مثلا می‌گوییم خاکشیر در درمان فلان بیماری موثر است، فقط شرح خواص خاکشیر در خصوص این مشکل است و گرنه بارها تاکید داشتیم که در هر بیماری اول پرهیزات و مفیدات و اصلاح ضروریات سته و…سپس تجویز دارو باید باشد.

• یکی دیگر از کاربردهای مهم خاکشیر به عنوان زیباکننده رخسار و صورت است. این گیاه با پاکسازی صفرا و سودا و اخلاط محترقه و سوخته و کشیدن آن به سمت اسفل و پایین تنه و دفع آن از بدن، در زیبایی صورت موثر است. به خصوص در جوانانی که با شروع سن بلوغ آثار جوش و… در صورت و بدن آن ها آشکار می شود.
• یکی از داروهای مهم جهت درمان بواسیر، خاکشیر است. مصرف خاکشیر همانگونه که قبلا اشاره شد به مدت چهل روز واقعا در رفع درد و ورم و درمان آن به همراه داروهای موضعی و روش های مکمل دیگر، تاثیر گذاری مطلوبی دارد.

• افرادی که در تابستان زیاد تشنه می شوند یا مجبورند در هوای گرم کار کنند، مانند: کارگران زحمتکش یا خبازها و نانوایی ها و… مصرف خاکشیر برای آن ها بسیار مفید است. در این افراد خاکشیر ضمن خنک کردن بدن به کاهش عوارض این شغل ها کمک شایانی می کند.
• خاکشیر در درمان واریس بسیار مفید است. علت واریس رسوب سودا در پایین تنه بدن و رسوب در رگ‌های پاها است. بنابراین خاکشیر با تحلیل سودا و پاکسازی این خلط در بدن، به درمان این بیماری کمک می کند.
• جهت درمان آلرژی های مختلف بدن به علت پاکسازی اخلاط بدن، آلرژی های گرم و آلرژی های خشک، کمک زیادی به بدن می کند.
• افرادی که در فصل بهار و تابستان درگیر آلرژی می شوند، می‌توانند از خاکشیر به روش مذکور استفاده کنند.

البته لازم بذکر است خاکشیر در هنگام ترکیب با داروهای دیگر، جهت پاکسازی تمام اخلاط حتی بلغم، نیز کاربرد دارد.

• یکی از بهترین داروها جهت از بین بردن غلظت خون است.
•  جهت درمان کک و مک و لک، بسیار موثر و مفید است.
  در تمام موارد ذکر شده، دو قاشق خاکشیر با یک لیوان آب، جوشانده شود و خیلی کم نبات اضافه شود. نیم تا یک ساعت قبل از صبحانه و شام میل شود.

در خصوص مصرف خاکشیر باید چند نکته را مد نظر داشت:

• برحسب تجربه، مصرف خاکشیر در معده های رطوبتی، به مرور زمان باعث تضعیف قوه هاضمه معده می شود. بنابراین در صورت مصرف، بهتر است با دو قاشق عسل مخلوط و میل شود. یا به همراه هلیله‌ها که هم تقویت کننده معده هستند و هم مکمل عملکرد معده، میل شوند.
• در برخی افراد که دارای طبایع گرم به خصوص غلبه خلط دم یا صفرا در سر هستند، مصرف این گیاه ممکن است باعث سردرد شود. در این افراد پیشنهاد می شود که خاکشیر به همراه کمی کتیرا مصرف شود.

در مقاله بعدی، خواص دیگر خوراکی های مفید برای بدن را بررسی خواهیم کرد. سپاس از همراهی شما